W Instytucie Jana Pawła II otwarto wystawę pt. Polacy i Niemcy przeciwko komunistycznej dyktaturze, przygotowaną wspólnie przez Fundację Ettersberg w Weimarze i krakowski oddział Instytutu Pamięci Narodowej. We wstępie do wydanego z tej okazji katalogu prof. Janusz Kurtyka oraz prof. Hans-Joachim Veen piszą: „Wiek XX w Europie zapisał się w historii jako «stulecie dyktatur» i «epoka ideologii». Swoje piętno odcisnęło na nim pojawienie się dwóch odmiennych systemów totalitarnych: narodowego socjalizmu w Niemczech oraz komunizmu w Rosji. Oba niszczyły fundament chrześcijańskiej cywilizacji i zrywały z ideą liberalnej demokracji”.
Wystawa, bogato ilustrowana historycznymi zdjęciami, dokumentami, wydawnictwami, na kilkudziesięciu planszach ukazuje walkę z dyktaturą od II wojny światowej do zwycięstwa w 1989 r. Solidarności w Polsce, a w NRD - do zjednoczenia Niemiec w 1990 r. Koncepcję i teksty dotyczące opozycji i oporu w PRL opracował Jarosław Szarek z IPN w Krakowie, a opozycję w NRD - Erhart Neubert i Markus Piper.
Zwiedzanie wystawy jest doskonałą okazją do powtórki z najnowszej historii Polski i Niemiec oraz ich walki z reżimem komunistycznym. Bogato ilustrowane plansze i opisy ukazują kolejno, jak sowieckie zwycięstwo popycha społeczeństwo do organizowania struktur niepodległościowego podziemia. Ukazują, jak wybory w listopadzie 1947 r., w atmosferze terroru, oszukaństwa i kłamstwa, zakończyły jawną opozycję wobec władzy, a jedynym bastionem chroniącym przed komunistycznym zniewoleniem stał się Kościół katolicki.
Widzimy, jak na przełomie lat 40. i 50. powstały setki organizacji antykomunistycznych, kontynuujących walkę zbrojną w kraju i na obczyźnie. Widzimy, jak ta walka wybucha historyczymi wydarzeniami i „wypadkami”: Czerwiec ’56, Millennium ’66 „Marzec ’68, Grudzień ’70, Czerwiec ’76, „Habemus Papam!”16 października 1978 i Sierpień ’80, Stan wojenny, 13 grudnia 1981 i brutalne rozprawienie się z robotnikami strajkującymi przeciw stanowi wojennemu oraz wsparcie ze strony Kościoła katolickiego - „Zło dobrem zwyciężaj” - męczeńska śmierć kapelana Solidarności ks. Jerzego Popiełuszki. I wreszcie rok 1988 - fala strajków i legalizacja Związku oraz zwycięstwo Solidarności w czerwcowych wyborach 1989 r.
Mniej znana nam jest niepodległościowa walka z komunizmem w NRD. Z przedstawionej na wystawie historii tej walki dowiadujemy się, że od początku aktywnymi ośrodkami społecznego oporu stały się środowiska akademickie, rolnicy i kościoły. Przejawem tego sprzeciwu stały się w czerwcu 1953 r. strajki i demonstracje, dzięki którym doszło do chwilowego załamania reżimu. Zginęło wtedy 80 osób, a 15 tys. trafiło do więzień, wielu z nich zostało straconych. Po odwilży 1956 r. dochodziło do sporadycznych wystąpień, a dla mieszkańców Niemiec Wschodnich i Berlina drogą do wolności stała się ucieczka na Zachód.
Zamknięcie granicy z Niemcami 13 sierpnia 1961 r. i wzniesienie muru miało fatalny wpływ na nastroje społeczne i spowodowało liczne protesty. W latach 70. miejscem otwartych spotkań młodzieżowych stają się kościoły. W sierpniu 1976 r. doszło do samospalenia ks. Oskara Brusewitza jako protest przeciw polityce SED wobec młodzieży. Akt ten stał się symbolem umocnienia oporu i impulsem do ogólnonarodowej dyskusji na temat praw człowieka. Ważnym przejawem działalności opozycyjnej był ruch wydawniczy, często wydawnictw zaopatrzonych zastrzeżeniem „tylko do użytku wewnątrzkościelnego”. Coraz jawniejsza opozycja od 1988 r. zdobywa coraz większe poparcie i wyzwala coraz to nowe inicjatywy, które w konsekwencji w listopadzie 1989 r. wymusiły okrągły stół opozycji z reżimem i przejmowanie władzy, otwarcie granic, zburzenie muru berlińskiego i zjednoczenie Niemiec 3 października 1990 r.
Wystawa jest dedykowana tym, którzy za marzenia o wolności zapłacili najwyższą cenę - życie. Jest też - jak podkreślają jej organizatorzy - wyrazem wdzięczności i szacunku dla tych, którzy w Polsce i NRD walczyli z totalitaryzmem i prześladowaniami, a przede wszystkim dla tych, którzy nie doczekali zwycięstwa.
Wystawa jest czynna do 5 grudnia 2004 r. w godz. od 10.00 do 17.00.