Ks. Mariusz Boguszewski: - Księże Profesorze, czy jako członek zespołu badawczego może nam Ksiądz przybliżyć cel badań i podzielić się wnioskami i doświadczeniami z Czytelnikami „Niedzieli Podlaskiej”?

Ks. Prof. Wojciech Tarasiuk: - Uczynię to z wielką przyjemnością, tym większą, że polscy księża bardzo ochoczo włączyli się w to badanie i odpowiedzieli na naszą ankietę. Blisko 10% odpowiedzi pochodziło od kapłanów naszej, drohiczyńskiej diecezji, więc tym samym spłacam niejako dług wdzięczności wobec wszystkich moich współbraci.
Badanie PICTURE dotyczyło wykorzystywania technik informacyjnych i komunikacyjnych (TIK), a w szczególności internetu, przez księży Kościoła katolickiego na całym świecie i stało się to okazją, by Uniwersytet Świętego Krzyża mógł włączyć się ze swoim naukowym i akademickim podejściem w Rok Kapłaństwa ogłoszony przez Benedykta XVI. Pokazuje ono, że Kościół katolicki jest mocno zaangażowany w sprawę mediów cyfrowych, co wynika z dwóch ostatnich przesłań Benedykta XVI podczas Światowych Dni Środków Społecznego Przekazu (2009 i 2010) oraz wcześniejszych interwencji Papieża Jana Pawła II.
Badanie zostało przeprowadzone między 15 listopada 2009 r. a 28 lutego 2010 r. Wstępne wyniki końcowe zamieszczone zostały na oficjalnej stronie www.pictureproject.info i zaprezentowane na specjalnej konferencji prasowej zorganizowanej w siedzibie Radia Watykańskiego pod koniec maja. Każda osoba zainteresowana dostępem do danych może się zarejestrować na tej stronie.

- Ilu księży odpowiedziało na ankietę?

- Liczba respondentów ankiety to 4 992 osoby, czyli ponad 1,2% ogólnej liczby kapłanów na świecie (źródło: Kongregacja ds. Duchowieństwa, 2007): 6,6% ankiet zostało wypełnionych w formie papierowej (328), a 93,4% wypełniono online (4 664). Respondenci (których tu umownie nazwiemy eKapłanami) pochodzili ze 117 krajów wszystkich kontynentów: 54,6% z Europy, 37,3% z Ameryki Północnej i Południowej, 3,9% z Azji, 2,6% z Afryki i 1,6% z Oceanii. Procentowa liczba respondentów pochodzących z Europy, obu Ameryk i Oceanii jest większa od procentowej liczby księży działających w wymienionych obszarach, podczas gdy Azja i Afryka są reprezentowane przez mniejszą część respondentów, dlatego też zastosowano średnią ważoną w celu zbalansowania owej różnicy. Odpowiedzi pochodzące z Polski (omawiane w tym raporcie) pochodzą z 470 ankiet, czyli od 1,6% ogólnej liczby kapłanów w tym kraju (29 014, źródło: Kongregacja ds. Duchowieństwa, 2007).
Z pewnością kilka wniosków można wyciągnąć już w tym momencie, podkreślając jednak, że celem badań nie jest ustalenie, jak wielu księży korzysta z internetu i TIK, lecz w jaki sposób z nich korzystają i jak je postrzegają.
Dla przykładu, jeśli chodzi o samych kapłanów, dane pokazują, że ok. 50% badanych korzystało z internetu do przygotowania homilii raz w tygodniu, a 10-15% (w zależności od kraju) robiło to codziennie w tym samym celu. Ok. 60% księży wykorzystuje sieć w celach edukacyjnych. Przykłady te ukazują znaczenie katolickich inicjatyw online, które powinny oferować duchowieństwu bogate i odpowiednie zasoby cyfrowe.
Z drugiej strony, kapłani rzadko korzystają z internetu dla własnego rozwoju duchowego: ok. 35% nigdy nie używało internetu do modlitwy, choć ponad 15% używa go codziennie (korzystając z Liturgii Godzin czy brewiarza, Ewangelii itp.).
Podsumowując, odkrywamy zwiększający się pozytywny stosunek do cyfrowych technologii i ich możliwości, nie ignorując jednocześnie towarzyszących im niebezpieczeństw.

- Jak w badaniach wypadli polscy kapłani? Jak często korzystają z internetu?

- Tu mamy zaskakujące wnioski. Polscy księża korzystają z nowych technologii komunikacyjnych w większym zakresie niż średnia światowa! 97,0% eKapłanów w Polsce korzysta z internetu codziennie, co nieznacznie przewyższa średnią światową (94,7%). 81,1% respondentów posiada laptopa, a 78,9% komputer stacjonarny. Dostęp do pozostałych mobilnych technologii kształtuje się na poziomie od 96,8% w przypadku telefonów komórkowych (świat: 90,6%), przez 79,8% jeśli chodzi o aparaty cyfrowe, 44,5% dla odtwarzaczy mp3, do 17% w przypadku pozostałych przenośnych urządzeń (palmtopy itp., świat: 25,7%).

- Posługa kapłanów w znacznej mierze to typowo duszpasterskie zadania: Msze św., nauczanie, sakramenty, spotkania... i wielu z nich nie ma wystarczająco dużo czasu na inną działalność. Czy możemy mówić o paradoksie: korzystanie z nowych technologii przez kapłanów, których celem jest przybliżanie ludziom Słowa, zwiększa fizyczny dystans między Kościołem a wiernymi? Czy wpłynie to bezpośrednio w sposób negatywny na opiekę duszpasterską?

- To naturalne pytanie, ale wychodzi z błędnego założenia, którym jest traktowanie „fizycznych” działań jako prawdziwych, a tych cyfrowych jako „wirtualnych”. Dzisiaj, w wysoko rozwiniętym technologicznie środowisku, czatowanie, kupowanie, pobieranie plików, rozmawianie w internecie jest tak prawdziwe jak fizyczne działanie. Nie oznacza to, że kapłani powinni prowadzić swoją działalność tylko w internecie. W rzeczywistości kontakt ze wspólnotą czy też otrzymywanie i udzielanie sakramentów wymaga osobistego uczestnictwa. Zarówno w trybie online, jak i offline działalności te powinny być promowane.
Jednocześnie ogromne możliwości, jakie oferuje dostęp do internetu, wzywają duchowieństwo do osobistej odpowiedzialności. Każde działanie księdza powinno być zgodne z jego powołaniem do bycia sługą Chrystusa i jako takie służyć dla dobra ludzi i zbliżenia ich do Boga. W związku z tym to sumienie kapłana powinno nim kierować przy podejmowaniu decyzji, kiedy jest właściwy moment, aby korzystać z internetu, i kiedy właściwy moment, aby spotykać ludzi fizycznie. Osobisty kontakt, odwiedzanie chorych ludzi, udzielanie sakramentów zawsze wymaga fizycznej obecności, ale internet też dociera do wielu ludzi i towarzyszy im w dojrzewaniu w wierze.

- Czy i jak często kapłani w Polsce wykorzystują internet do przygotowywania homilii lub udzielania porad duchowych?

- Jak najbardziej! Potwierdzają to liczby. Internet jest dla nich wartościowym źródłem w przygotowaniu kazań i jako pomoc podczas nauczania, ale nie jest tak często wykorzystywany w tym celu jak w pozostałych częściach świata. 43,8% eKapłanów w Polsce poszukuje materiałów do homilii online co najmniej raz w tygodniu, podczas gdy średnia światowa pozostaje na poziomie 61,4%. 42,9% eKapłanów w Polsce postrzega korzystanie z internetu za raczej przydatne i bardzo przydatne w celu lepszego przygotowania homilii, podczas gdy 18,7% twierdzi, że używanie internetu w tym celu jest zupełnie nieprzydatne (świat: odpowiednio 50,6% i 6,8%).
Jeśli chodzi o porady duchowe, to procentowa liczba eKapłanów, którzy uznali internet za raczej nieprzydatny i zupełnie nieprzydatny w celu oferowania porad duchowych, sięgnęła w Polsce 34,8%, a 21,7% uważa to medium za przydatne lub bardzo przydatne.
Z drugiej strony eKapłani w Polsce postrzegają internet za przydatny lub bardzo przydatny w celu szukania informacji (90,5% respondentów), czytania o aktualnych wydarzeniach (84,3%) lub w celach edukacyjnych/badawczych (70,7%). Co więcej, 63,7% respondentów w Polsce postrzega internet jako przydatny lub bardzo przydatny dla wspierania działań parafialnych (świat: 60,6%).

- A jeśli chodzi o modlitwę online? Coraz częściej spotkać można księdza modlącego się z palmtopem w dłoni zamiast tradycyjnego brewiarza. Czy to zjawisko można uznać już za powszechne?

- Także pod tym względem polscy księża są w czołówce. Jedynie 16,1% respondentów w Polsce nigdy nie używało internetu, aby się modlić online (odnosi się to głównie do Liturgii Godzin używanej poprzez urządzenia przenośne), a 48,3% z nich robi to co najmniej raz w tygodniu (świat: odpowiednio 35,7% i 35,9%). 20,3% modli się online codziennie.
Jeśli chodzi o ocenę przydatności internetu dla modlitwy, 21,8% respondentów nie uważa go za narzędzie zupełnie nieprzydatne (mniej niż średnia światowa: 31,9%), a 10,4% uważa to medium za bardzo przydatne w tym celu (świat: 31,9%).

- Czy kapłani wykorzystują nowe technologie w tak znacznym stopniu także we własnej formacji?

- 19,6% eKapłanów w Polsce uczy się online niemal codziennie, a 39,4% robi to średnio raz na tydzień. Tylko 7,1% nigdy nie uczyło się online. Te wyniki sugerują, że eKapłani w Polsce korzystają z internetu nieco częściej w celach naukowych niż pozostali kapłani na świecie (świat: 26,0% uczy się online codziennie, 34,1% tygodniowo, a 9,4% nigdy).
31,9% eKapłanów w Polsce zgadza się ze stwierdzeniem, że „technologia pozwala na polepszenie formacji kapłanów”, 11,2% nawet zdecydowanie zgadza się z powyższym. W tym przypadku respondenci z Polski oceniają TIK zdecydowanie poniżej średniej światowej (odpowiednio 40,6% i 23,8%).
Poproszeni o ocenę najbardziej użytecznych instrumentów zdobywania wiedzy polscy eKapłani najczęściej wskazywali wyszukiwarki (20,0%), a 16,1% preferowało czytanie czasopism i książek. 6,0% preferowało edukację online i 6,0% sieci społecznościowe.

- Czy można zaryzykować stwierdzenie, że księża w Polsce zafascynowani w tak znacznym stopniu nowymi technologiami uznają je jednocześnie za instrumenty pomagające w ewangelizacji, inkulturacji wiary w świecie?

- Tak, ale raczej w stosunku do ewangelizacji młodszego pokolenia. 45,9% eKapłanów uważa internet za przydatny lub zdecydowanie przydatny w celu prezentowania i szerzenia chrześcijańskiego przesłania. 16,3% uważa internet za nieprzydatny lub raczej nieprzydatny w tym celu (średnia światowa wynosi odpowiednio 52,5% i 7,0%). Ponadto niemal trzy czwarte eKapłanów w Polsce (71,1%) zgadza się lub zdecydowanie się zgadza ze stwierdzeniem, że „nowe technologie pozwalają na inkulturację wiary w dzisiejszym świecie”; jedynie 1, 1% księży się z tym nie zgadza (świat: odpowiednio 72,9% i 2,7%). 75,5% eKapłanów w Polsce zgadza się lub zdecydowanie się zgadza ze stwierdzeniem, że „technologia umożliwia lepszą ewangelizację wśród młodych ludzi” (świat: 56,8%), a 66,9% uważa, że „cyfrowe technologie pozwalają lepiej ewangelizować młodzież” (powyżej średniej światowej wynoszącej 56,8%).
Ciekawe jednak jest spostrzeżenie, że jednocześnie 32,9% respondentów zgadza się lub zdecydowanie zgadza się, że „chrześcijańskie przesłanie nie trafia do starszych osób poprzez technologie”. Czyli nowe technologie w ewangelizacji jak najbardziej, ale raczej w stosunku do młodzieży i dzieci.