„Miarą każdej formy autentycznej pobożności chrześcijańskiej jest Ewangelia i oddawanie czci Ojcu «w duchu i w prawdzie» (J 4, 23)” – mówił kard. Francesco Pio Tamburrino przy prezentacji Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii wydanej przez Kongregację Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów w 2001 r. W oficjalnych dokumentach Kościoła, m.in. w soborowej konstytucji o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium znaleźć można stwierdzenie, że „Życie duchowe nie ogranicza się do udziału w samej tylko liturgii”. Także Katechizm Kościoła Katolickiego określa, że „Zmysł religijny ludu chrześcijańskiego zawsze znajdował wyraz w różnorodnych formach pobożności, które otaczały życie sakramentalne Kościoła. Są to m.in.: cześć oddawana relikwiom, nawiedzenia sanktuariów, pielgrzymki, procesje, droga krzyżowa, różaniec, medaliki itp.” (KKK, 1674).

Czas powstania

Nie znamy ani autora Godzinek, ani czasu i miejsca ich powstania. Najprawdopodobniej powstały w XIV lub XV wieku jako wynik sporów między zwolennikami Dunsa Szkota a tomistami na temat tłumaczenia Niepokalanego Poczęcia NMP. Problem dotyczył kwestii:, w jaki sposób Maryja została poczęta bez grzechu pierworodnego, skoro urodziła się jeszcze przed odkupieńczą śmiercią Jezusa. Problem ten rozstrzygnął Duns Szkot, który stwierdził, iż Matka Boża została zachowana od grzechu Adama i Ewy mocą przyszłych zasług Jej Syna. Na tle tych sporów franciszkanin Leonardo Nagaroli napisał oficjum ku czci Niepokalanej Dziewicy. Zdaniem niektórych badaczy Godzinki są tłumaczeniem tego oficjum. Inni uznają za autora bł. Piotra Rodrigueza (1531-1617). W Polsce Godzinki rozpowszechniły się za sprawą jezuitów. Za ich tłumacza przyjmuje się Jakuba Wujka albo nieznanego jezuitę z klasztoru św. Barbary w Krakowie. Stolica Święta zatwierdziła Godzinki w 1615 r. Rok później wydrukowano polski przekład.

Różnorodność tradycji

Najpopularniejsze są Godzinki o Niepokalanym Poczęciu NMP. Znane są też ku czci Matki Bożej Szkaplerznej, NMP Nieustającej Pomocy, NMP Różańcowej, NMP Ostrobramskiej, NMP Częstochowskiej lub Matki Bożej Bolesnej. Spotykamy także nabożeństwo Godzinek o charakterze teocentrycznym. Wśród nich można wymienić: ku czci Boskiego Dziecięcia, Boskiej Opatrzności, Bożego Miłosierdzia, Chrystusa Cierpiącego, Ducha Świętego, Dzieciątka Jezus, Grobu Bożego, Krzyża Świętego, Męki Pana Jezusa, Najsłodszego Imienia Jezus czy Najświętszego Serca Pana Jezusa. Śpiewane są także Godzinki ku czci świętych.

historia sztuki

W historii sztuki sztandarowym przykładem dotyczącym sztuki gotyckiej są Bardzo bogate godzinki księcia de Berry, autorstwa braci Paula, Jana i Hermana Limbourg. Rozpoczynają się kalendarzem, a poszczególnym miesiącom odpowiadają całostronicowe miniatury. Przedstawiają rozrywki i prace charakterystyczne dla danego okresu. Książe Jan de Berry (1340-1416), młodszy syn króla Francji Jana II Dobrego, szczególnie cenił twórców ksiąg iluminowanych, czyli ilustrowanych ręcznie. Bardzo bogate godzinki to najsłynniejsze z jego zleceń.

Pobożność wiernych

Najbardziej rozpowszechnioną formą są Godzinki o Niepokalanym Poczęciu NMP. Śpiewane są prawie we wszystkich kościołach. Są nieodłączną modlitwą pątników zdążających do licznych sanktuariów, w tym na Jasną Górę. – Z Godzinkami spotkałam się dopiero podczas pielgrzymki do Częstochowy. W naszym kościele parafialnym śpiewane są wcześnie rano, kiedy ja jeszcze śpię. Po kilku dniach nauczyłam się niektórych wersów już na pamięć. To piękna modlitwa. Napisana może trochę archaicznym językiem, ale pokazująca uniwersalność czasu i nieprzemijalność wiary – mówi Karolina Zychowicz z Czeladzi. – Po różańcu św. i koronce do Miłosierdzia Bożego to moja ulubiona modlitwa. Niekiedy śpiewam ją o różnych porach dnia i traktuję jak mój brewiarz dla świeckich. Zanurzam się wtedy w Historię Zbawienia i staję się widoczną częścią wielkiej wspólnoty jaką jest Kościół, który przez różne modlitwy staje się jednością przed Bogiem – stwierdza Alicja Demczyńska z Dąbrowy Górniczej.