Dąbrowa należąca do parafii Będzin, po roku 1815, dzięki staraniom Stanisława Staszica, stała się osadą górniczo-hutniczą. Wzrastająca liczba ludności sprawiła, że zaistniała konieczność zapewnienia mieszkańcom opieki duszpasterskiej. Biskup kielecki Tomasz Kubiński utworzył filię parafii Będzin ze stałym duszpasterstwem. 29 lipca 1875 został poświęcony kamień węgielny pod kościół filialny pw. św. Aleksandra. Kościół został zbudowany pod tym wezwaniem, gdyż łatwiej było uzyskać zezwolenie władz carskich na budowę kościoła, ponieważ władcą był car Aleksander.

Zbawienny wpływ Matki Bożej

Pierwsze nabożeństwo w nowym kościele odprawiono 4 lutego 1877, natomiast parafia pod wezwaniem św. Aleksandra została erygowana 5 lutego 1891 przez bp. Kulińskiego. Ciągły napływ ludności do pracy spowodował konieczność budowy nowego kościoła. Aby łatwiej uzyskać zezwolenie na budowę, postanowiono nowy projekt potraktować jako rozbudowę starego kościoła. Budowa trwała siedem lat. W 1912 r. dokonano konsekracji kościoła. Powstała wspaniała neogotycka świątynia o wymiarach: długość 68 m, szerokość 30 m, wysokość wewnątrz 30 m i wieżach, z których najwyższa ma wysokość 86 m. Kościół ten wznoszony był pod wezwaniem Matki Bożej Anielskiej, według projektu Stefana Pomianowskiego. W czasie pobytu w Rzymie w 1900 r. ks. proboszcz Grzegorz Augustynik podjął starania o uzyskanie odpustu dla nowego kościoła. Zostały one zwieńczone sukcesem - kościół Matki Bożej Anielskiej według brewe Leona XIII, z dnia 19 marca 1901, został podniesiony do godności bazyliki i odtąd nosi tytuł probazyliki. 16 marca 1902 dąbrowska świątynia otrzymała z Świętej Kongregacji Obrzędu przywilej obchodzenia odpustu: Porcjunkuli - 3 maja, w uroczystość św. Aleksandra, patrona pierwszego kościoła, 13 listopada - w dzień wspomnienia św. Stanisława Kostki i 2 sierpnia - w święto Matki Bożej Anielskiej. Na pamiątkę otrzymania odpustu Porcjunkuli ks. Augustynik wybudował kaplicę obok bazyliki, gdzie obecnie znajduje się jego grobowiec.
Od samego początku istnienia świątyni wierni oddawali cześć Matce Bożej Anielskiej, otrzymując wymodlone łaski, najpierw przed obrazem, a później przed figurą Matki Bożej Anielskiej, która znajduje się w sanktuarium. Figura wyrzeźbiona została w 1901 r. z drewna cyprysowego. Zbawienny wpływ Matki Bożej Anielskiej był znakiem Opatrzności.

Maryjny patronat

W 1957 r. na prośbę ks. proboszcza Jana Domarańczyka Matka Boża została ogłoszona, dekretem Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego, Patronką miasta Dąbrowy Górniczej. W 1968 r. nadszedł upragniony czas uroczystej koronacji łaskami słynącej figury Matki Bożej Anielskiej. Koronacja odbyła się za zezwoleniem Ojca Świętego Pawła VI 19 maja 1968. Korony papieskie na skronie Jezusa i Maryi nałożyli: kard. Stefan Wyszyński - Prymas Polski i kard. Karol Wojtyła - ówczesny metropolita krakowski, przy licznym udziale biskupów z całej Polski, duchowieństwa i wiernych z Zagłębia i Śląska. Od tego czasu Matka Boża odbiera od wiernego ludu w sposób szczególny hołd i cześć, udzielając licznych łask, czego wyrazem są liczne wota składane przez wiernych. Duża część złożonych wot została w licznych kradzieżach zagrabiona w czasie II wojny światowej, a także tuż po niej. Czasy stalinowskie, budowa Huty Katowice i drogi obok świątyni przyczyniły się do dużego zniszczenia bazyliki i otoczenia wokół niej. Zniszczone zostało kute ogrodzenie, część placu wokół kościoła zabrano pod budowę trasy szybkiego ruchu. Wszystko to destrukcyjnie wpływało na stan bazyliki, który z roku na rok był coraz gorszy. Remontu wymagała zewnętrzna jak i wewnętrzna część świątyni.
Ta niezwykła świątynia wciąż jest odnawiana nie tylko ze względu na możliwość sprawowania w niej praktyk religijnych, ale także ze względu na jej wyjątkowo piękną architekturę.

Przywrócenie dawnej świetności

Kustoszowi sanktuarium, którym od ponad roku jest ks. kan. Andrzej Stasiak, leży ogromnie na sercu przyszłość tej bazyliki, jej rozwój, jej ożywienie, przywrócenie dawnej świetności, przypomnienie innym, że takie niezwykłe, święte miejsce istnieje. Dlatego powstał projekt, którego realizacja służy rozwojowi kultu Matki Bożej Anielskiej. Na terenie miasta pojawiły się drogowskazy do sanktuarium Matki Bożej Anielskiej. Ukazało się wznowione i poszerzone wydanie Modlitewnika, w którym znajduje się m.in. Nowenna do Matki Bożej Anielskiej ułożona przez ks. Grzegorza Augustynika, pieśni do Matki Bożej Anielskiej, które wierni śpiewają, zakupiony został nowoczesny ekran multimedialny, dzięki któremu wszyscy włączają się muzycznie w liturgię. Wyznaczona została też data drugiego odpustu na 19 maja każdego roku. Tegoroczny rozpoczął roczne przygotowania do 40. rocznicy koronacji figury Matki Bożej Anielskiej. Bazylika jako miejsce pielgrzymkowe powinna posiadać też praktyczne miejsca służące pielgrzymom. Do nich należy kiosk z dewocjonaliami, który został już uruchomiony, podobnie jak zaplecze sanitarne, które wygospodarowane zostało w jednym z budynków parafialnych. Parafia i sanktuarium ze względu na kult i tradycję historyczną ma niemałe zobowiązania względem mieszkańców miasta i wszystkich pielgrzymów z kraju i zagranicy. „Będziemy się starać stawić czoło wyzwaniom i zadaniom. Kult maryjny trzeba zaszczepiać również w sercach młodego pokolenia, także tego, które nie ma jego bezpośredniego przekazu od rodziców czy dziadków. Bazylika w Dąbrowie Górniczej znajduje się nie tylko w centrum miasta, ale także w centrum Zagłębia. Chcemy otworzyć kościół i dać ludziom przychodzącym do Matki Bożej Anielskiej przez cały dzień możliwość rozkrzewiania kultu maryjnego, który ma prowadzić do spotkania z Jezusem Eucharystycznym” - mówi ks. kan. Andrzej Stasiak. „Pragniemy wprowadzić również zwyczaj pielgrzymek stanowych, które w szczególny sposób wyrabiałyby świadomość maryjnego charakteru naszej wiary. 19 maja br., w rocznicę koronacji figury Matki Bożej Anielskiej, odbyła się pierwsza Pielgrzymka Mężczyzn Zagłębia. Pragniemy, by weszła ona w cały pejzaż pielgrzymek do Matki Bożej Anielskiej. Są również inne stałe pielgrzymki diecezjalne, jak wspólnoty Żywego Różańca, Honorowej Straży Serca Pana Jezusa, dzieci pierwszokomunijnych, harcerzy, Sybiraków, kupców” - zaznacza ks. kan. A. Stasiak.
Oczywiście, w centrum pielgrzymowania jest 2 sierpnia - uroczystość Porcjunkuli, kiedy to ma miejsce diecezjalna Pielgrzymka Kobiet.