Wystawa jest próbą ukazania najbardziej charakterystycznych aspektów życia Żydów w dawnej Polsce, widzianych okiem utalentowanych reprezentantów społeczności żydowskiej, jest przypomnieniem wspólnego dziedzictwa i przywróceniem pamięci o wielowiekowej obecności Żydów w Polsce. Ekspozycja przywołuje zarazem życie codzienne polskich Żydów - ich pracę, rodzinę, zabawę oraz tradycję religijną judaizmu z wyeksponowaniem charakterystycznych postaci - bohaterów tamtego świata - Polaków wyznania mojżeszowego.
Począwszy od XII w. Polska stawała się dla Żydów krajem umożliwiającym nurt przyjaznego współistnienia, ostatecznie przerwany tragicznymi wydarzeniami II wojny światowej. Żydzi przez stulecia uważali się za autochtoniczną część ludności polskiej. Motyw współistnienia znikł na dziesięciolecia po II wojnie światowej, ale od kilku lat odbudowuje się dobry klimat w dążeniach do zrekonstruowania prawdziwego obrazu historii Polski z udziałem Żydów. Wyrazem tej tendencji jest m.in. prezentowana w Muzeum Diecezjalnym wystawa, będąca własnością utworzonego w 1947 r. Muzeum Żydowskiego Instytutu Historycznego. ŻIH gromadzi zarówno synagogalia, jak i obrazy, rzeźby, grafiki artystów żydowskich - to największy w Polsce zbiór judaików.
Kielecką ekspozycję stanowią 64 obrazy, grafiki i rysunki, które wyszły z warsztatu uznanych artystów, obecnych w podręcznikach historii sztuki, jak Otto Axer, Artur Markowicz, Mojżesz Maurycy Rynecki, Bruno Schluz czy Wilhelm Wachtel, ale i tych anonimowych, w większości portrecistów. Obrazy dokumentują obiektywny wizerunek świata polskich Żydów, z wielką dbałością o precyzję i wartość historyczną szczegółu, a także pokazują ocalony od zapomnienia urokliwy pejzaż miast i miasteczek, których obyczajowość i kulturę Żydzi i Polacy tworzyli razem. Zatem wszelkie aspekty dnia codziennego, kultu, obyczajowości, rozmaite postawy artystyczne - tym cenniejsze, że przepracowane w wyobraźni artystów, prowadzą do odkrywania zapomnianych bądź mało znanych mikroświatów.
Na wystawie pokazano także kilkanaście synagogalii. O kunszcie żydowskich rzemieślników świadczą przedmioty kultu: świeczniki i lampy chanukowe, besaminki (balsaminki) czy ozdoby zakładane na Torę - korony, wskazówki, tarcze. Niezwykłej urody są też haftowane tkaniny, np. sukienki na Torę. Wśród ciekawostek - grzebień Bractwa Pogrzebowego z Nieszawy.
Sztuka żydowska rozwijająca się w Polsce od średniowiecza po przełom XVIII/XIX w. była przede wszystkim sztuką religijną. Świeckie malarstwo żydowskie powstało dość późno, głównie w szkole Matejki. Także i dlatego przeżywaniu wystawy towarzyszą określone, pozytywne emocje.

* * *

Ks. Paweł Tkaczyk, dyrektor Muzeum Diecezjalnego: „Wystawa ukazuje twórczy wysiłek artystów żydowskich, tych bardziej lub mniej znanych, którzy swoim talentem i pracą wpisali się na trwałe w kulturę naszego kraju”.
Bogdan Białek, prezes Stowarzyszenia im. Jana Karskiego, członek Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów: „Prof. St. Krajewski powiedział kiedyś: «Życzę, by kolejne Dni Judaizmu były ważnym i dobrym wydarzeniem dla Kościoła katolickiego. Jeśli przyniosą katolikom lepsze zrozumienie nieprzemijającej wartości judaizmu, który zawiera odniesienie do najgłębszej prawdy o świecie, to i my, Żydzi, będziemy usatysfakcjonowani. Jeśli przyniosą szersze zrozumienie, dlaczego Jan Paweł II powiedział, że antysemityzm jest grzechem, będziemy po prostu wdzięczni». Niech wystawa temu celowi służy”.
Prof. Feliks Tych, dyrektor ŻIH: „Ktokolwiek ogląda tę wystawę, zauważa, że to jest część malarstwa polskiego - specyficzna, samodzielna, ale jednak polska. To dotyczy także innych dziedzin sztuki, literatury. Żydzi byli zafascynowali np. literaturą romantyczną, ja sam jestem tej fascynacji przykładem. Byłem najmłodszy z dziewięciorga rodzeństwa, ojciec pragnął, abym odebrał staranne wychowanie w tradycji i religii judaistycznej, jednak ja sam w wieku 5 lat nauczyłem się czytać po polsku z ulicznych szyldów, szybko sięgnąłem po literaturę i zostałem «trafiony». Atrakcyjność kultury polskiej zawsze była dla Żydów ogromna”.

* * *

Otwarcie wystawy, zorganizowanej przez Muzeum Diecezjalne, z inicjatywy i przy współudziale Stowarzyszenia im. J. Karskiego, było znaczącym i atrakcyjnym wydarzeniem kulturalnym w mieście, także w wymiarze edukacyjnym, może i symbolicznym. - Tym, który nas dzieli i łączy jest Jezus Chrystus - powiedział, dokonując oficjalnego otwarcia bp K. Ryczan. - Jan Paweł II, ojciec Dnia Dialogu katolicko-judaistycznego nawoływał, aby zapomniane było to, co niedobre, niech zaś łączy odkrywanie wspólnego dziedzictwa.
Niezależnie od tego, że tropienie wspólnych pierwiastków, w wypadku wystawy, kulturalnych - jest potrzebne obu stronom, wystawa prezentuje wysoki poziom artystyczny i dokumentacyjny. Potrwa do kwietnia. Gorąco polecamy.