Jednym z ważniejszych wydarzeń bogatego programu Festiwalu Dziedzictwa Kresów było Ogólnopolskie Spotkanie Środowisk Kresowych. Odbyło się po raz ósmy w dniach 26-28 lipca w Miejskim Domu Kultury im. Aleksandra Sas-Bandrowskiego. Wzięli w nim udział przedstawiciele organizacji kresowych z kraju i z zagranicy. – Festiwal Dziedzictwa Kresów jest potrzebny, powinien trafiać do nowych środowisk, zwłaszcza do ludzi młodych, a przez to nieść pamięć, doświadczenie, walory i kwestie uniwersalne, które nie powinny przemijać, które wynikają z Kresów, tak abyśmy mogli jeszcze bardziej rozwijać nasz kraj i korzystać z tego fenomenu kulturowego i cywilizacyjnego, jakim są Kresy – powiedział podczas uroczystego rozpoczęcia spotkania marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl.

– Mamy obowiązek dbać o to dziedzictwo, integrować środowiska kresowe, m. in. poprzez takie spotkania, jakie odbywamy dzisiaj. W Spotkaniu biorą udział badacze dziejów, pedagodzy, samorządowcy, przedstawiciele różnego rodzaju instytucji i organizacji, osoby posiadające korzenie kresowe. Ważnym walorem Spotkań jest zgromadzenie w jednym miejscu reprezentantów z wszystkich stron kraju, co dowodzi, jak silne i żywe są tradycje i kultura Kresów – mówił gospodarz tego przedsięwzięcia, wójt gminy Lubaczów Wiesław Kapel.

Podczas konferencji zorganizowano kilka paneli dyskusyjnych poświęconych historii, kulturze oraz wyzwaniom stojącym przed Polakami na Białorusi. Pierwszy panel dyskusyjny, zatytułowany ,,Dziedzictwo Kresów – Polacy na Białorusi. Historia i wyzwania”, dostarczył uczestnikom wiedzy na temat odrodzenia polskości na Białorusi oraz wysiłków w ratowaniu dziedzictwa kresowego. Anna Paniszewa działaczka polskiej mniejszości na Białorusi, która była aresztowana przez reżim Łukaszenki, a następnie dzięki staraniom polskich władz ewakuowana z Białorusi, przedstawiła działalność Forum Polskich Inicjatyw Lokalnych Brześcia i Obwodu Brzeskiego w kontekście ratowania dziedzictwa Kresów w latach 2013-24. Na temat działalności Polaków na Białorusi wypowiadali się także studenci Złata Bogdan oraz Cyryl Bogdan. Mówili o harcerstwie w Wołkowysku i działalności kulturalnej polskiej młodzieży na Białorusi.

Drugi panel poświęcony był tematyce dotyczącej sposobów upowszechniania materialnego i niematerialnego dziedzictwa Kresów. Koncentrował się on na metodach popularyzacji i zachowania dziedzictwa Kresów dawnej Rzeczypospolitej. Mateusz Werner z Departamentu Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego UMWP przedstawił funkcjonowanie Portalu Muzeum Dziedzictwa Kresów Dawnej Rzeczypospolitej w wersji 2.0. Karolina Jabłońska z Muzeum Dziedzictwa i Kultury Kresów w Brześciu, dr Marcin Gapski z Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej oraz Piotr Zubowski z Muzeum Kresów w Lubaczowie podzielili się swoimi doświadczeniami i praktykami w upowszechnianiu dziedzictwa kresowego. W sobotę natomiast podczas sesji popularnonaukowej dyskutowano o zbrodniach OUN-UPA na polskich mieszkańcach ziem dawnej Małopolski Wschodniej. Dr Piotr Chmielowiec z IPN Rzeszów mówił o zbrodniach bojówek ukraińskich na żołnierzach Wojska Polskiego i ludności cywilnej we wrześniu 1939 r.; dr Tomasz Bereza o Zbrodni Wołyńskiej; Łukasz Podolak z Muzeum Państwowego w Przemyślu o przebiegu czystki etnicznej prowadzonej przez OUN-UPA w rejonie Lubaczowa w latach 1944-45. Publikacje Instytutu Pamięci Narodowej prezentowała Barbara Kościelny z IPN Rzeszów. Zwieńczeniem trzydniowego Ogólnopolskiego Spotkania Środowisk Kresowych była niedzielna Msza św. Kresowa. Przewodniczył jej metropolita częstochowski abp Wacław Depo. W koncelebrze, oprócz kapłanów, wziął także udział senior diecezji charkowsko-zaporoskiej bp Marian Buczek.

Pani Nowak, przedstawicielka Polonii Amerykańskiej, która przyleciała z San Francisco, by wraz z Rodziną Kresowian, stanąć w lubaczowskiej konkatedrze, przed cudownym obrazem Matki Bożej Łaskawej, patronki Lwowa, skierowała swoją szczególną modlitewną prośbę, do obecnych na uroczystej Eucharystii kapłanów. – Proszę Ekscelencje i księży o sprawowanie tej szczególnej Mszy św. Kresowej w intencji pomordowanych na Wołyniu i Kresach Południowo-Wschodnich, o pokój na świecie, i o zakończenie wojny w Ukrainie. Proszę także, aby modlić się o odwagę w przekazywaniu prawdy historycznej i o mądrość decydentów w edukacji młodego pokolenia.

W homilii abp Wacław Depo przypomniał słowa papieża Jana Pawła II wypowiedziane w tej wówczas prokatedrze 2 czerwca 1991 r.: – „Tutaj rozpoczęło się pisanie jakiegoś wielkiego rozdziału historii naszych narodów, a także dziejów chrześcijaństwa... Tu na tym miejscu trzeba w sposób szczególny prosić Pana dziejów przez pośrednictwo świętych patronów Polski, Litwy i Rusi, aby to dobro, które łączy, zawsze okazywało się mocniejsze od wszystkiego, co w ciągu dziejów, a zwłaszcza w czasach ostatnich różniło i dzieliło, czasem aż do przelewu krwi. I niech na to wszystko – na całą naszą teraźniejszość i przyszłość – nadal patrzą macierzyńskie oczy Maryi”. Dziś święty Jan Paweł II modli się za nas.

– Prosimy dzisiaj Maryję, Matkę Narodu, naszą Panią Łaskawą, by wyprosiła nam dary Ducha Świętego, wierność Bogu, Krzyżowi, Ewangelii i Kościołowi. Maryjo, Matko Łaskawa bądź z nami w każdy czas – abp Depo zakończył homilię modlitwą do Pani Łaskawej.

Liturgię Mszy św. swoim śpiewem ubogacił chór Fraza z Kosiny. Po Eucharystii była możliwość zwiedzenia Muzeum Konkatedralnego i modlitewnego nawiedzenia miejsca pochówku kard. Władysława Rubina i administratorów apostolskich diecezji lwowskiej z siedzibą w Lubaczowie bp. Jana Nowickiego i bp. Mariana Rechowicza.