Reklama

Niedziela w Warszawie

Powrót Łukaszowców

Starania przyniosły efekt: po 83 latach powrócił do Polski zza oceanu cykl 7 monumentalnych obrazów Bractwa św. Łukasza. Już wkrótce będzie je można będzie obejrzeć na ekspozycji w Warszawie.

Niedziela warszawska 36/2022, str. VI

[ TEMATY ]

malarstwo

Archiwum MHP

Umowę o powrocie do Polski obrazów Bractwa św. Łukasza podpisał minister prof. Piotr Gliński. Na zdjęciu pierwszy z lewej

Umowę o powrocie do Polski obrazów Bractwa św. Łukasza podpisał minister prof. Piotr Gliński. Na zdjęciu pierwszy z lewej

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Obrazy, które były prezentowane w pawilonie polskim na Wystawie Światowej w Nowym Jorku od maja 1939 r., przedstawiają najważniejsze wydarzenia z historii Polski, ukazując jej wkład w rozwój cywilizacji zachodniej.

Wymagające i terminowe zlecenie polski rząd w 1938 r. powierzył grupie artystów, członków Bractwa św. Łukasza, uczniów prof. Tadeusza Pruszkowskiego z warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych (SSP). Nie zawiedziono się.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Na wzór cechów

Bractwo św. Łukasza, ugrupowanie malarskie, zorganizowane na wzór cechów średniowiecznych, powstało w reaktywowanej w 1923 r. warszawskiej SSP w kręgu uczniów prof. Pruszkowskiego, pierwszego jej rektora, po przekształceniu tej uczelni w Akademię Sztuk Pięknych.

Członkowie Bractwa, jak dawni czeladnicy, poznawali dzięki mistrzowi tajniki tzw. kuchni malarskiej, uczyli się bezbłędnego rysunku, pogłębiali wiedzę o technikach malarskich. Tworzyli głównie kompozycje historyczne, sceny rodzajowe i biblijne.

Twórcy dążyli do realizmu i powiązania sztuki z życiem, tworzenia sztuki narodowej, wolnej od obcych wpływów. Atakowani przez awangardę, zdobyli uznanie wśród kół oficjalnych, czego efektem miało być zamówienia na dekoracje wnętrz i wielkie obrazy ścienne. Członkowie bractwa dekorowali m.in. wnętrza statków m/s Piłsudski i m/s Batory.

Pierwszą wystawę Bractwa zorganizowaną w 1928 r. w Zachęcie przyjęto entuzjastycznie. Antoni Słonimski podkreślał np. rzetelność prac, szlachetność i powagę w traktowaniu zagadnień młodych artystów. Krytycy zarzucali zbytnie nawiązywanie do malarstwa z przeszłości. Tymczasem odwoływanie się do dawnych mistrzów dotyczyło XVI- i XVII-wiecznych Holendrów i wynikało z programu grupy oraz z podejścia pedagogicznego prof. Pruszkowskiego.

Dzieło zbiorowe

Cykl 7 obrazów reprezentujących historię Rzeczypospolitej, zamówionych u Łukaszowców, był, jak się miało okazać, jednym z najciekawszych elementów Sali Honorowej pawilonu polskiego, koncentrujących się na ukazaniu jej wkładu w rozwój cywilizacji zachodniej.

Reklama

Malarze pracowali w atelier prof. Pruszkowskiego w Kazimierzu nad Wisłą. Wyjątkowość projektu wynikała już choćby z tego, że każdy obraz, mając kilkunastu współautorów, był zbiorowym dziełem artystycznym.

Tematykę cyklu przygotował komitet naukowy. Dzięki codziennej wielogodzinnej pracy udało się dotrzymać wyśrubowanego terminu. Po pół roku, w grudniu 1938 r., w siedzibie Instytutu Propagandy Sztuki w Warszawie, zaprezentowano publiczności efekty, po czym obrazy popłynęły za ocean do Nowego Jorku

Były to działa o potężnych rozmiarach 120 x 200 cm, przedstawiające wydarzenia z historii Polski: „Spotkanie Bolesława Chrobrego z Ottonem III u grobu św. Wojciecha (1000)”, „Przyjęcie chrześcijaństwa przez Litwę (1386)”, „Nadanie przywileju jedleńsko-krakowskiego (1430)”, „Unia Lubelska (1569)”, „Uchwalenie konfederacji warszawskiej o wolności religijnej (1573)”, „Odsiecz Wiednia (1683)” oraz „Konstytucja 3 Maja (1791)”.

W zawrotnym tempie

Polski pawilon na nowojorską Wystawę Światową w 1939 r. powstał w zawrotnym tempie - w niespełna półtora roku. Ekspozycja miała manifestować dumę z dorobku kulturalnego i gospodarczego II RP, ale przypominać też najważniejsze wydarzenia polskiej historii. Wybuch II wojny światowej sprawił, że wystawa stała się ostatnim akordem dwudziestolecia międzywojennego.

Agresja niemiecka we wrześniu 1939 r. sprawiła, iż polski pawilon został pozbawiony źródeł finansowania. Komisarz generalny ekspozycji polskiej prof. Stefan de Ropp wyprzedał część wyposażenia. Największa liczba obiektów trafiła do kolekcji Muzeum Polskiego w Chicago. Natomiast zbiór 7 obrazów Łukaszowców i 4 tkanin wg projektu Szymańskiego zostały przekazane pod opiekę amerykańskiej jezuickiej uczelni Le Moyne College z Syracuse koło Nowego Jorku.

– Prof. Ropp nie miał prawa ich przekazać – zaznacza Robert Kostro, dyrektor Muzeum Historii Polski, gdzie trafiły ostatecznie odzyskane dzieła. Na tej samej zasadzie mógłby przekazać kolumnę Zygmunta czy Niderlandy. – Opowieści, jakoby otrzymał do rządu londyńskiego jako rekompensatę za niewypłacone honoraria, jak utrzymywał, nie mają potwierdzenia w faktach.

Reklama

Także Mieczysław Szymański, malarz oraz projektant tkanin, był wychowankiem prof. Tadeusza Pruszkowskiego. Zasłynął z wykonanej na Wystawę Światową w Paryżu w 1937 r. dużej makaty, za którą otrzymał wyróżnienie Grand Prix. To właśnie ta tkanina została następnie rozcięta na cztery oddzielne sceny („Alegoria zwycięstwa”, „Król z cesarzem Leopoldem po zwycięstwie wiedeńskim”, „Król z Marysieńką w otoczeniu dam dworu”, „Anioł”) i znalazła się dwa lata później w Pawilonie Polskim na Wystawie Światowej w Nowym Jorku.

Przywiązali się

Pierwsze próby odzyskania obrazów Łukaszowców i tkanin Szymańskiego podjęto w latach 60. ubiegłego wieku. To były inne czasy, a zabiegi komunistycznych władz PRL były wieloznaczne. Dopiero po 1989 r. zabrano się za to bardziej konkretnie.

– Był jednak problem. Amerykańska uczelnia uważała, że to jej własność, poza tym czuła się do tych dzieł bardzo przywiązana – mówi dyrektor Kostro. Sprawa nie była łatwa, bo polskie prawo i prawo stanu Nowy Jork w takich sprawach różnią się. Przełomowy był najpewniej moment, w którym resort kultury zaproponował amerykańskiej uczelni odszkodowanie za wieloletnie przechowywanie i konserwację dzieł.

Zadziałał czynnik finansowy – uważa Robert Kostro – oraz ogólna atmosfera na świecie, żeby utracone dzieła wracały do miejsc, z których pochodzą. Jakąś rolę odegrały też kwestie wizerunku jezuickiej uczelni. Jednym z warunków miało być też to, że kolekcja ma trafić na stałą ekspozycję, a nie zostać zamknięta w magazynach.

Reklama

Obrazy Bractwa św. Łukasza oraz makaty Mieczysława Szymańskiego zostają włączone do zbiorów Muzeum historii Polski jako elementy stałej wystawy. – Jako cenny zapis twórczości jednej z najciekawszych polskich grup artystycznych okresu dwudziestolecia międzywojennego – mówi dyr. Kostro. – Te obrazy to także bezcenne świadectwo zaangażowania środowiska artystycznego w promocję Polski w okresie II RP.

Uzupełnią zbiory Muzeum Historii Polski, gdzie już wcześniej znalazło się wcześniej ponad 100 obiektów sztuki użytkowej i ludowej z pawilonu polskiego podarowanych przez Marię Starczewską-Lambasę.

2022-08-30 12:44

Ocena: +2 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Pani od Madonn...

Niedziela przemyska 38/2014, str. 8

[ TEMATY ]

malarstwo

Zdjęcie ze zbiorów autora

Sofonisba przedstawiała siebie zazwyczaj w skromnej czerni, bez zbędnych ozdób i biżuterii.

Sofonisba przedstawiała siebie zazwyczaj
w skromnej czerni, bez zbędnych ozdób i biżuterii.

W łańcuckim zamku na ścianie tzw. Czerwonego Korytarza wisi niepozorny portrecik młodej dziewczyny, najsłynniejszej z malarek włoskiego cinquecenta, nadwornej artystki hiszpańskiego króla Filipa II, Sofonisby Anguissoli. Śmiało można powiedzieć, że tak jak Kraków ma swoją „Damę z łasiczką” Leonarda da Vinci tak Łańcut ma swoją Sofonisbę...

Skromna dziewczyna z Cremony osiągnęła wyżyny malarskiej kariery dzięki opiece swego ojca, który w porę dostrzegł talent malarski swojej córki. Nie bez kozery Sofonisba Anguissola nazywana jest pierwszą damą malarstwa... Ojciec wysyła Sofonisbę (mającą niespełna czternaście lat) i kolejną z córek Elenę na naukę do znanego cremońskiego malarza Bernardino Campiego. Owocem tych studiów miał być później portret Piety z ok. 1560 r. Jednak siostra Sofonisby, Elena, wstąpiła w końcu do zakonu dominikanek w Mantui. Przyjdzie czas, kiedy Sofonisba sportretuje także Elenę jako poważną nowicjuszkę w habicie.

CZYTAJ DALEJ

Gorzkie Żale to od ponad trzech wieków jedno z najpopularniejszych nabożeństw pasyjnych w Polsce

2024-03-28 20:27

[ TEMATY ]

Gorzkie żale

Grób Pański

Karol Porwich/Niedziela

Adoracja przy Ciemnicy czy Grobie Pańskim to ostatnie szanse na wyśpiewanie Gorzkich Żali. To polskie nabożeństwo powstałe w 1707 r. wciąż cieszy się dużą popularnością. Tekst i melodia Gorzkich Żali pomagają wiernym kontemplować mękę Jezusa i towarzyszyć Mu, jak Maryja.

Autorem tekstu i struktury Gorzkich Żali jest ks. Wawrzyniec Benik ze zgromadzenia księży misjonarzy świętego Wincentego à Paulo. Pierwszy raz to pasyjne nabożeństwo wyśpiewało Bractwo Świętego Rocha w 13 marca 1707 r. w warszawskim kościele Świętego Krzyża i w szybkim tempie zyskało popularność w Warszawie, a potem w całej Polsce.

CZYTAJ DALEJ

Nuncjusz Apostolski w Wielki Czwartek: Każdy dobry uczynek względem drugiego człowieka jest posługą mycia nóg

2024-03-29 08:56

[ TEMATY ]

nuncjusz

Wielki Czwartek

Nuncjusz Apostolski

Episkopat news

Każdy dobry uczynek względem drugiego człowieka - zwłaszcza cierpiącego i tego, który nie cieszy się wielkim poważaniem - jest posługą mycia nóg. Do tego właśnie wzywa nas Pan: uniżyć się, nauczyć się pokory i odwagi dobroci - mówił Nuncjusz Apostolski w Polsce abp Antonio Guido Filipazzi w homilii Mszy św. Wieczerzy Pańskiej, której przewodniczył w Sanktuarium Narodowym św. Andrzeja Boboli w Warszawie.

Nuncjusz Apostolski przypomniał, że Mszą św. Wieczerzy Pańskiej rozpoczyna się święte Triduum Paschalne. „Na początku świętego Triduum prośmy przede wszystkim o łaskę głębokiego poruszenia serc wielkością tajemnic, które są celebrowane w tych dniach. Prośmy o łaskę przeżycia tych tajemnic dogłębnie i duchowo, a nie szybko i powierzchownie” - zaznaczył.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję