Bohaterowie drugiego planu

Przyglądając się ludziom uczestniczącym w tych wydarzeniach, zacznijmy od odźwiernej z pałacu arcykapłana.

Odźwierna

Jest jedną ze służących pracujących w tym domu. Zapewne bardzo oddaną. Powierzono jej klucze do wejścia. Obdarzono zaufaniem. Nie chciała go zawieść. Czujnie obserwowała wszystkich wchodzących i wychodzących. Tej nocy czas był bardzo napięty. Odbywał się sąd. Właściwie wyrok był już wydany. Wszystko było tylko kwestią zalegalizowania decyzji, znalezienia odpowiedniego pretekstu. Trzeba się pozbyć Tego, który burzy ustalony ład, podważa autorytety, zagraża zdobytej władzy. Odźwiernej nie wpuszczono na salę, by mogła obserwować to, co się działo podczas rozprawy. Mimo to i ona wydała wyrok skazujący. Uczyniła to przez donos – słowa wskazujące na Piotra jako jednego z uczniów Jezusa. Był z Nim. I ten powinien podzielić Jego los. I jego należy skazać. Nie pytała o prawdę. Nie myślała o sprawiedliwości. Wystarczyły jej pozory, niesprawdzone opinie. Byleby pozostać na raz zdobytym miejscu. Służyć mającym władzę.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Sługa arcykapłana

Reklama

Druga postać to sługa arcykapłana. Ten, który uderzył Jezusa. Łatwo bić związanego człowieka. Nie trzeba do tego wielkiej odwagi. Przecież nie odda. Ale nie w tym rzecz. Uderzył, bo nie miał żadnych argumentów przeciw słowom Jezusa. Nie umiał na nie odpowiedzieć czy im zaprzeczyć. Nie chciał też ich przyjąć. I nie szukał prawdy. Domagałaby się ona zmiany dotychczasowego życia. Ponadto w swym życiu nie miał wielu okazji, by coś znaczyć. Zawsze inni wyznaczali mu zadania. I pewnie wiele razy czynił to z zaciśniętymi od złości wargami. Jeśli nie chciał stracić tego, co miał, musiał być posłuszny. Nadarzyła się zatem okazja, by odegrać się na kimś słabszym. Pokazać swoją siłę i znaczenie. Zaistnieć. A może był przekonany o racji swych zwierzchników, traktował ją jak swoją... Wobec słów Jezusa poczuł się bezradny, dlatego postanowił zmusić Go do uległości i milczenia, uznania tych, którym sam służył.

Te dwie osoby, które spotkały cierpiącego Chrystusa, opowiedziały się przeciw Niemu. Obie uznały, że należy wymazać Go z ludzkiego życia – jedna donosząc na Jego ucznia, druga uderzając w Niego samego. Są jednak oprócz nich zachowujący się inaczej. Spójrzmy na nich.

Szymon

Podczas drogi krzyżowej pojawił się w tłumie człowiek imieniem Szymon. Został on wplątany w całą tę sytuację wbrew swej woli. Zmuszono go do poniesienia krzyża Jezusa. Było to wbrew jego planom. Zmieniło kierunek, w którym wcześniej podążał. Chciał wrócić z pola do swego domu, znaleźć spokój i odpocząć. Przygotować się do świąt. Tymczasem, zatrzymany przez żołnierzy, musiał ruszyć w stronę Golgoty. Poszedł razem z Jezusem, niosąc Jego krzyż. A właściwie to Jezus szedł obok niego. Patrząc z boku, trudno byłoby odpowiedzieć na pytanie, do kogo ten krzyż należy: do Szymona czy do Jezusa? I kto na nim umrze? Szymon jednak odszedł z Golgoty żywy. Miejsce na krzyżu zajął Jezus. Czy już wtedy zrozumiał on tajemnicę krzyża i Jezusa, sens poddania Mu swego życia? Drogę do wyzwolenia od śmierci? To, że Jezus umarł za niego? Jedno jest pewne: jego życie zmieniło się diametralnie. Jeden z Ewangelistów wspomina imiona synów Szymona, a to znaczy, że byli dobrze znani wspólnocie Kościoła jako ludzie wiary. Tej wiary, którą owego piątku Szymon przyniósł do domu, gdy wracał z Golgoty.

Niewiasty

Reklama

Pośród wielu mijanych na drodze krzyżowej stały niewiasty. Od innych osób odróżniał je płacz. Nie, nie były tymi, które najmowano do zanoszenia lamentu na pogrzebach. Dla skazańca nikt tego nie czynił. Płakały, bo – jak ktoś powiedział – matki zawsze płaczą. Tak jak kiedyś te z Betlejem. Choć nie był to ich syn, to każda z nich zdawała sobie sprawę z tego, co może czuć Jego Matka w takiej chwili. Tym bardziej że była obecna w tłumie otaczającym skazańca. Czuły też litość wobec Jezusa, jaką czuje każda matka wobec swego dziecka. Nie miały obojętnego serca. I to otworzyło je na słowa Jezusa. Gdy przechodził blisko nich, zabrzmiały one w ich uszach. Nie były to jednak słowa podziękowania za współczucie, ale wezwanie do nawrócenia. Zarówno dla nich, jak i dla ich dzieci. Te pierwsze łzy litości nad Jezusem, Jego losem powinny otworzyć drogę dla następnych, o wiele ważniejszych. Do opłakiwania własnych grzechów. Płacz zawsze daje szansę przebaczenia i nadzieję pojednania z Bogiem, do których Jezus otwierał drogę przez ofiarę ze swego życia. Oddał bowiem swe życie u Jego progu, aby odzyskali je ci, którzy obumarli wskutek swych grzechów.

Weronika

Spośród kobiet obecnych na drodze krzyżowej Jezusa była jedna, o której wprawdzie nie wspomina spisana Ewangelia, ale mówi o niej Tradycja Kościoła. To Weronika. Ona otarła twarz Chrystusowi. Na chuście, której użyła w tym celu, pozostało Jego oblicze. Okazała nie tylko współczucie, ale i pomoc. Ofiarowała chwilę ulgi. Nie pozostawiła Jezusa samemu sobie. Może dlatego zachowano w pamięci jej imię, bo jest wzorem godnym do naśladowania. A może wpisanie w Tradycję jej imienia przypomina, że tak powinien postępować każdy ochrzczony? Bo przecież imię towarzyszy chrześcijaninowi od chwili jego chrztu, od momentu przypieczętowującego decyzję bycia uczniem Chrystusa. I to niezależnie od tego, czy podjęliśmy ją sami, czy też uczynili to w naszym imieniu nasi rodzice. Jak zatem naśladować św. Weronikę? Odpowiedź przynosi sam Chrystus: „Cokolwiek uczyniliście jednemu z tych najmniejszych, Mnieście uczynili” (por. Mt 25, 40). Szukać zatem nie należy daleko. A może w ogóle nie trzeba szukać, tylko wystarczy uważnie rozejrzeć się dokoła...

Setnik

I trzecia osoba. To rzymski setnik. On znalazł się w tym miejscu i czasie niejako z urzędu. Dowodził żołnierzami. Nadzorował egzekucję. Czuwał nad wypełnieniem wyroku. Dbał, by niczego nie zaniedbano. Był uważnym obserwatorem. Swe zadanie potrafił wykonać precyzyjnie. Z pewnością widział niejedno ukrzyżowanie. Może już temu wszystkiemu towarzyszyła rutyna i nic go nie dziwiło. Patrzył na wiele śmierci. Widział agonie zarówno zbrodniarzy, jak i ludzi niesprawiedliwie skazanych. Nigdy nie dochodził racji wyroku. Miał go wykonać. Taka była jego rola. Odpowiedzialność za wszystko brali zwierzchnicy. On czuł się od niej zwolniony. Po wszystkim miał jedynie potwierdzić śmierć skazańca. Ale tym razem był świadkiem czegoś innego, nieznanego, wręcz zaskakującego. Słyszał wyzwiska tłumu. Widział też ludzi płaczących. Jeden z krzyżowanych z Jezusem bluźnił, drugi prosił o litość. A Ten, którego szyderczo nazwano królem, modlił się, przebaczał i powierzał się Bogu. Czy podczas tej agonii Chrystusa zobaczył coś jeszcze? To pozostaje tajemnicą. Wiemy jednak, co odkrył i wyznał w tej godzinie. Spotkał Syna Bożego i wyznał w Niego wiarę. Stał się jej pierwszym świadkiem.

Tłum, czyli my wszyscy

I pozostał jeszcze tłum ludzi. Ci z ulicy, zajęci swoimi sprawami. Ostatnie godziny handlu, pracy, świątecznych przygotowań. Wśród nich żądni sensacji, ciekawostek, cudów, także ludzie niosący w sercach nienawiść i bluźnierstwo, żądni krwi, oraz ci, którzy patrząc na to wszystko, doznali wstrząsu sumienia, pochylili się nad swym życiem i podejmując trud nawrócenia, znaleźli miłosierdzie Boga. Wszyscy oni mogą sprowadzić się do jednego z dwóch ludzi ukrzyżowanych obok Jezusa – my również. Żaden z nich nie był niewinny. Tyle że jeden przeklinał śmierć i Boga, a drugi wyznał swe błędy i przez Jezusa pojednał się z Bogiem. Dla tego śmierć stała się początkiem wiecznego szczęścia.

Drodzy bracia i siostry! Dzisiaj chciałbym wam powiedzieć o kolejnej, po św. Katarzynie Sieneńskiej i św. Katarzynie z Bolonii świętej noszącej imię Katarzyna. Myślę o św. Katarzynie z Genui, znanej przede wszystkim z powodu jej wizji czyśćca. Tekst, który opisuje jej życie i myśl, został opublikowany w tym liguryjskim mieście w 1551 r. Jest podzielony na trzy części: „Życie i nauka”, „Udowodnienie i wyjaśnienie czyśćca” - bardziej znana jako Traktat oraz „Dialog między duszą a ciałem”. Redaktorem końcowym był spowiednik Katarzyny, ks. Cattaneo Marabotto. Katarzyna urodziła się w Genui w 1447 r. Była ostatnią z pięciorga dzieci. Została osierocona przez ojca, Giacomo Fieschi, gdy była jeszcze dzieckiem. Matka, Francesca di Negro, dała jej dobre wychowanie chrześcijańskie, na tyle, że starsza z dwóch córek została zakonnicą. W wieku szesnastu lat Katarzyna został wydana za mąż za Giuliano Adorno, człowieka, który po wielu doświadczeniach militarnych i handlowych na Bliskim Wschodzie, powrócił do Genui, aby się ożenić. Życie małżeńskie nie było łatwe, także ze względu na charakter małżonka, uzależnionego od hazardu. Sama Katarzyna miała początkowo skłonność do prowadzenia pewnego rodzaju życia światowego, w którym jednakże nie mogła odnaleźć spokoju. Po dziesięciu latach, w jej sercu było głębokie poczucie pustki i goryczy. Nawrócenie rozpoczęło się 20 marca 1473 r., dzięki wyjątkowym przeżyciom. Udawszy się do kościoła świętego Benedykta i klasztoru Matki Bożej Łaskawej, aby się wyspowiadać, klękając przed kapłanem, „otrzymała - jak sama pisze - ranę w sercu, ogromną miłość ku Bogu”, z bardzo jasną wizją swojej nędzy i wad, a jednocześnie dobroci Boga, że omal nie zemdlała. Z tego doświadczenia zrodziła się decyzja, która ukierunkowała całe jej życie: „Nigdy więcej świata, nigdy więcej grzechów” (por. Vita mirabile, 3rv). Wówczas Katarzyna uciekła, przerywając spowiedź. Gdy wróciła do domu, weszła do najodleglejszego pokoju i długo płakała. W tym momencie była już wewnętrznie pouczona o modlitwie i świadoma ogromnej miłości Boga względem niej, grzesznej. Było to doświadczenie duchowe, którego nie mogła wyrazić słowami (por. Vita mirabile, 4r). To właśnie przy tej okazji ukazał się jej cierpiący Jezus, niosący krzyż, jak jest to często przedstawiane w ikonografii świętej. Kilka dni później wróciła do księdza, by w końcu dokonać dobrej spowiedzi. Tutaj zaczęło się owo „życie oczyszczenia”, które przez długi czas było przyczyną jej stałego bólu za popełnione grzechy i pobudziło do przyjmowania pokuty i ofiar, aby ukazać Bogu swoją miłość. Na tej drodze Katarzyna coraz bardziej przybliżała się do Pana, aż do wejścia w to, co nazywa się „życiem zjednoczenia”, to znaczy relacji wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem. W Vita mirabile napisano, że jej dusza była prowadzona i pouczana wewnętrznie jedynie słodką miłością Boga, który dawał jej wszystko, czego potrzebowała. Katarzyna oddała się niemal całkowicie w ręce Pana, aby żyć przez około dwadzieścia pięć lat - jak pisze - „bez pośrednictwa jakiegokolwiek stworzenia, żyć pouczana i rządzona przez samego Boga”(Vita mirabile, 117r-118r), karmiąc się nade wszystko nieustanną modlitwą i Komunią Świętą przyjmowaną każdego dnia, co w jej czasach nie było powszechne. Dopiero wiele lat później Pan dał jej kapłana, który zatroszczył się o jej duszę. Katarzyna zawsze niechętnie zwierzała się i wyrażała doświadczenie swej mistycznej komunii z Bogiem, przede wszystkim ze względu na głęboką pokorę, jaką doświadczała w obliczu łask Pana. Jedynie perspektywa uwielbienia i możliwości pomagania w rozwoju duchowym innych ludzi pobudziła ją, aby powiedzieć innym, co się w niej wydarzyło, począwszy od chwili nawrócenia, które było jej doświadczeniem pierwotnym i podstawowym. Miejscem jej wstąpienia na szczyty mistyki był szpital Pammatone, największy kompleks szpitalny w Genui, którego była dyrektorką i inspiratorką. Tak więc Katarzyna żyła życiem w pełni czynnym, pomimo owej głębi swego życia duchowego. W Pammatone utworzyła się wokół niej grupa zwolenników, uczniów i współpracowników, zafascynowanych jej życiem wiary oraz miłością. Sam jej małżonek Giuliano Adorno, został nim na tyle pozyskany, że porzucił rozpustne życie, aby stać się tercjarzem franciszkańskim, przenieść do szpitala, i pomagać swej żonie. Zaangażowanie Katarzyny w opiekę nad chorymi trwało aż do końca jej ziemskiej pielgrzymki, 15 września 1510 r. Od nawrócenia do śmierci nie było wydarzeń nadzwyczajnych, ale dwa elementy charakteryzują całe jej życie: z jednej strony doświadczenie mistyczne, to znaczy głębokie zjednoczenie z Bogiem, odczuwane jako unia oblubieńcza, a z drugiej opieka nad chorymi, organizowanie szpitala, służba bliźniemu, zwłaszcza najbardziej potrzebującym i opuszczonym. Te dwa bieguny - Bóg i bliźni wypełniają całkowicie jej życie, praktycznie spędzone w obrębie szpitalnych murów. Drodzy przyjaciele, nigdy nie wolno nam zapominać, że im bardziej miłujemy Boga i trwamy w modlitwie, tym bardziej potrafimy prawdziwie kochać otaczające nas osoby, ponieważ będziemy zdolni do dostrzeżenia w każdej osobie oblicza Pana, który kocha bezgranicznie, nie czyniąc różnic. Mistyka nie tworzy dystansu wobec bliźniego, nie tworzy życia abstrakcyjnego, lecz raczej przybliża do drugiego człowieka ponieważ zaczyna się postrzegać świat oczyma i sercem Boga. Myśl Katarzyny o czyśćcu, ze względu na którą jest ona szczególnie znana, jest skondensowana w ostatnich dwóch częściach cytowanej księgi: „Traktat o czyśćcu” i „Dialogu między duszą a ciałem”. Ważne, aby zauważyć, że Katarzyna w swym doświadczeniu mistycznym nie ma nigdy szczególnych objawień o czyśćcu czy też doznających tam oczyszczenia duszach. Jednakże w pismach inspirowanych naszą Świętą jest to element centralny, a sposób jego opisania ma cechy oryginalne, na tle swej epoki. Pierwszy rys indywidualny dotyczy „miejsca” oczyszczenia dusz. W jej czasach przedstawiano go głównie odwołując się do obrazów związanych z przestrzenią: sądzono, że istnieje pewna przestrzeń, gdzie miałby się znajdować czyściec. U Katarzyny jednak czyściec nie jest przedstawiony jako element krajobrazu wnętrzności ziemi: jest to ogień nie zewnętrzny, ale wewnętrzny. Czyściec jest ogniem wewnętrznym. Święta mówi o drodze oczyszczenia duszy ku pełnej komunii z Bogiem, wychodząc od swojego doświadczenia głębokiego bólu z powodu popełnionych grzechów, w porównaniu z nieskończoną miłością Boga (por. Vita mirabile, 171v). Słyszeliśmy, że w czasie nawrócenia Katarzyna nagle odczuwa dobroć Boga, nieskończoną odległość swego życia od tej dobroci oraz palący ogień w swym wnętrzu. To jest ten ogień, który oczyszcza, jest to wewnętrzny ogień czyśćca. Także i tu jest rys oryginalny w porównaniu z myślą tamtej epoki. W istocie nie wychodzi się od zaświatów, aby powiedzieć o mękach czyśćcowych - jak to było w zwyczaju w tym czasie, a być może jeszcze dziś - aby następnie wskazać drogę do oczyszczenia i nawrócenia. Nasza Święta wychodzi od własnego doświadczenia życia wewnętrznego na drodze ku wieczności. Dusza - mówi Katarzyna - przedstawia się Bogu jako nadal związana pragnieniami i cierpieniami wynikającymi z grzechu, a to uniemożliwia jej, aby cieszyła się uszczęśliwiającą wizją Boga. Katarzyna stwierdza, że Bóg jest tak święty i czysty, że dusza zbrukana grzechem nie może się znaleźć w obecności Bożego majestatu (por. Vita mirabile, 177r). Także i my czujemy, jak bardzo jesteśmy oddaleni, jak bardzo jesteśmy pełni tak wielu rzeczy, które uniemożliwiają nam widzenie Boga. Dusza jest świadoma ogromnej miłości i doskonałej sprawiedliwości Boga, i w konsekwencji cierpi, że nie odpowiedziała w sposób prawidłowy i doskonały na tę miłość, a właśnie sama miłość wobec Boga staje się tym samym płomieniem, sama miłość oczyszcza z rdzy grzechu. U Katarzyny można dostrzec obecność źródeł teologicznych i mistycznych, z których zazwyczaj czerpano w owym czasie. W szczególności odnajdujemy typowy obraz zaczerpnięty od Dionizego Areopagity, to jest złotą nić, łączącą serce człowieka z samym Bogiem. Kiedy Bóg oczyścił człowieka, wiąże go cieniutką złotą nicią, jaką jest Jego miłość, i pociąga go ku sobie uczuciem tak silnym, że człowiek staje się „pokonanym, zwyciężonym, pozbawionym siebie”. W ten sposób serce człowieka jest opanowane przez miłość Boga, która staje się jedynym przewodnikiem, jedynym poruszycielem jego egzystencji (por. Vita mirabilis, 246 rv). Owa sytuacja wyniesienia ku Bogu i powierzenia się Jego woli, wyrażona obrazem nici, jest używana przez Katarzynę, aby wyrazić działanie światła Bożego na dusze w czyśćcu, światła, które je oczyszcza i unosi do wspaniałości promienistego blasku Bożego (por. Vita mirabilis, 179r). Drodzy przyjaciele! Święci w swoim doświadczeniu zjednoczenia z Bogiem, osiągają tak głębokie „poznanie” Bożych tajemnic, w którym nawzajem przenikają się miłość i poznanie, że stanowią pomoc dla teologów w ich wysiłkach badawczych, intellectus fidei rozumienia tajemnic wiary, rzeczywistego zgłębienia tajemnic, na przykład, czym jest czyściec. Poprzez swe życie święta Katarzyna poucza nas, że im bardziej kochamy Boga i wchodzimy w zażyłość z Nim na modlitwie, to tym bardziej pozwala się On poznawać i rozpala nasze serca swoją miłością. Pisząc o czyśćcu, Święta przypomina nam podstawową prawdę wiary, która staje się dla nas zachętą do modlitwy za zmarłych, aby mogli oni osiągnąć uszczęśliwiającą wizję Boga w komunii świętych (por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1032). Pokorna, wierna i wielkoduszna służba, jaką Święta zaoferowała przez całe życie w szpitalu Pammatone, to jasny przykład miłości dla wszystkich i szczególna zachęta dla kobiet, które wnoszą fundamentalny wkład na rzecz społeczeństwa i Kościoła, wraz ze swą cenną pracą, ubogaconą przez ich wrażliwość i poświęcenie się dla najbiedniejszych i najbardziej potrzebujących. Dziękuję. Tłum. st (KAI)/Watykan