A my, zwyczajni uczestnicy procesji Bożego Ciała – jak je czujemy, jak odbieramy?

Maria jest fotografem i fotoreporterem. Od lat współpracuje z prasą, ma ogromne doświadczenie w obsłudze prasowej uroczystości kościelnych.

– Od 11 lat fotografuję procesję Bożego Ciała. Uważam, że jej niezwykłość polega na świętowaniu. Każdy człowiek – tak było od zawsze – potrzebuje święta. Procesja daje możliwość odejścia od pewnej niedzielnej rutyny. W Boże Ciało też uczestniczymy w Liturgii, ale oprawa jest inna. Widzimy wokół siebie rozmodlonych ludzi, co potęguje poczucie i moc wspólnoty. Czuje się wtedy działanie ducha wspólnoty! Procesja jakby odświeża nasze relacje z Bogiem, z Kościołem i z bliźnimi. I jeszcze ważna rzecz – być może najważniejsza: procesja Bożego Ciała daje szansę na bardzo wyraziste, bo publiczne, oddawanie czci Bogu. Bądźmy szczerzy, my, ludzie, najczęściej Pana Boga o coś prosimy. Rzadziej – ale zdarza się – dziękujemy... Z oddawaniem czci jest u nas trudno. A w procesji to oddawanie czci bardzo widać. Ja np. czuję dumę, że mogę publicznie powiedzieć, pokazać wszystkim, kim jestem, kim jest dla mnie Bóg, kim jest Chrystus i czym jest Eucharystia. Dobrze jest poczuć, że człowiek nie jest w tym sam, że wokoło jest wspólnota – wyjaśnia Maria.

Procesje ze znakiem Q

Są na mapie Polski miejsca, których znakiem firmowym są procesje Bożego Ciała. Numer jeden to niewątpliwie Łowicz. Do tego niewielkiego miasteczka już przed II wojną światowej zjeżdżano z całego świata, by podziwiać procesję. Zachwycał się nią w latach 30. XX wieku reporter „National Geographic” Maynard Owen Williams. Także dziś do Łowicza przybywa tego dnia kilkanaście tysięcy gości.

Procesja wyrusza zawsze z barokowej bazyliki katedralnej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Ołtarze ustawia się na Starym Rynku. Tradycja ściśle określa, kto je przygotowuje. I tak, pierwszy – wierni z wiosek z parafii, drugi – Cech Rzemiosł, trzeci – szkoły pijarskie, czwarty – parafialne wspólnoty neokatechumenalne. Na czele procesji idą, oczywiście, biskupi łowiccy, a także – co już nieoczywiste – biskupi z innych diecezji oraz ambasadorzy, dlatego fragmenty Ewangelii odczytywane są aż w 4 językach. Za monstrancją kroczą władze miasta, rzemieślnicy i przedstawiciele wielu innych grup zawodowych, następnie uczniowie, rozmaite stowarzyszenia i bractwa kościelne, słowem – tłum. I każda, dosłownie każda z tych grup niesie swój sztandar i godło. Płynie przez Łowicz rzesza odziana w przepiękne ludowe stroje, często przechowywane w rodzinach niczym relikwie. Robi to piorunujące wrażenie.

W jaki sposób to niewielkie miasto (ok. 28 tys. mieszkańców) jest w stanie przygotować procesję, która wzbudza zachwyt na całym świecie? Biskup senior diecezji łowickiej Józef Zawitkowski mawia, że procesje w Łowiczu odbywają się w każdy czwartek, i to przez cały rok, i że było to życzeniem prymasa Jana Lipskiego w XVII wieku, gdy budowano kaplicę Najświętszego Sakramentu.

Ołtarz w małym mieście

– Moja mama przez 25 lat przygotowywała w parafii jeden z ołtarzy na Boże Ciało – opowiada Hania, z wykształcenia artysta plastyk. – Podtrzymuję rodzinną tradycję i od ponad 20 lat zajmuję się projektowaniem i wykonywaniem dekoracji na ołtarz w moim małym powiatowym miasteczku. Większość nie zdaje sobie sprawy z tego, ile czasu i energii wymagają przygotowania do procesji i jaka to odpowiedzialność. Ołtarz stoi na drewnianej konstrukcji, która mierzy jakieś 4 m wysokości. Mężczyźni w przeddzień solidnie osadzają ją w ziemi. I dobrze. Kiedyś przez nasze miasteczko przeszła nocą burza, tak potężna, że zerwała z ołtarza dosłownie wszystko, co było już przygotowane, ale sama konstrukcja nie drgnęła. A innym razem, gdy po procesji rozbieraliśmy ołtarz, ten w jednej chwili złożył się jak domek z kart. Na szczęście nikt nie stał obok. Dawniej wykonanie ołtarza wymagało znacznie więcej zabiegów i kombinowania, co powodowało, że tworzyły się takie nieformalne wspólnoty. Pamiętam z dzieciństwa, jak w przeddzień procesji kobiety ciągnęły przez całe miasteczko prosty dwukolorowy wózek. Gdy wracały, patrzyliśmy oniemiali, bo z tego wózka wystawały wielkie styropianowe hostie, kielichy, winne grona – słowem, dekoracje do ołtarzy. Wszystko odbywało się zgodnie z jakimś wiekowym scenariuszem: dywan wynosili Nowakowie, obrusy, kwiaty i młode brzózki, z których obrywano gałązki, załatwiali Kwiecińscy, a o tzw. całość dbał nasz pan kościelny. Przy dekoracji ołtarza pracowało pół ulicy i było dla nas jakimś niebywałym wyróżnieniem, gdy pan kościelny wołał, żebyśmy coś przytrzymali albo kogoś zawołali... – wspomina Hania.

– Co widzisz w tym swoim obiektywie? – pytam Marię.

– Widzę dzieciaki. Dziewczynki, które z przejęciem sypią kwiaty, chłopców z dzwoneczkami. Słuchaj, jakie to są emocje, jakie to ważne wydarzenie! Wiesz, że są techniki sypania tych kwiatków? Jak dzieciaki nie mogą się doczekać swojej kolejności, z jakim namaszczeniem mówią: „Święty, święty, święty... Pan Bóg zastępów”! A potem widzę w obiektywie ich rodziców. Jak im się, zresztą nie tylko im, ta dziecięca wiara udziela. Jak promieniuje na otoczenie... Zapadają mi w pamięć sceny, których nie sfotografowałam. Czasami to, co ludzie czują, jest tak widoczne, tak ujmujące, tak piękne, że z rozmysłem odsuwam od oka aparat. W Boże Ciało miałam masę takich sytuacji – zachwytu nad chwilą modlitwy, nad tym, jak ludzie zastygali w skupieniu, jakby zostali wyrzeźbieni. Takie momenty są absolutnie osobistą sprawą. Widzę je wielokrotnie podczas procesji.

Dywan z bratków i rumianków

W Spycimierzu na Boże Ciało ludzie tworzą dywan z kwiatów. Ma on – bagatela – prawie kilometr długości. Nie jest to zwyczajne sypanie kwiatów jak leci, ale układanie ich w misterny wzór. Praca mozolna, w której uczestniczą cały Spycimierz i okoliczne wsie. Od maleńkich dzieci po seniorów.

– Kobierzec ma motywy związane z Bożym Ciałem: jest Serce Jezusa w cierniach, są krzyż, hostia, gołąb – symbol Ducha Świętego, wizerunek Chrystusa i winne grona... rozmaite wzory – opowiada Marek, który od kilku lat jeździ z Łodzi do Spycimierza, by tam przeżyć – w sposób, jak przekonuje, unikalny – procesję Bożego Ciała. – Najpierw rysuje się kredą wzór na drodze. Trzeba wiedzieć, jak to zrobić, bo potem na te linie sypie się piasek. Potem ten wzór kredowo-piaskowy wypełnia się kwieciem. Cudownie rozpachniona mieszanka płatków róż, bratków, stokrotek, rumianków, koniczyny, krwawnika czy liści mięty, które zbiera się po okolicznych łąkach, ogrodach czy ugorach... A jak już się usypie, wymaluje kwiatami ten niezwykły kobierzec, to trzeba go pilnie strzec przed wiatrem, deszczem, przed skwarem. Gdy nadejdzie Boże Ciało, Pan Jezus idzie po kwiatach... A nam nawet przez chwilę nie żal, że ludzkie nogi ten kobierzec depczą. Bo najpierw szedł po nim On... – opowiada Marek.

Procesja w social mediach

Czy to znak czasu, a może nowoczesny sposób na propagowanie tradycyjnego nabożeństwa? Autorem pomysłu jest ks. Paweł Rytel-Andrianik – rzecznik prasowy Konferencji Episkopatu Polski, który w 2017 r. zaproponował, by w mediach społecznościowych ludzie wrzucali zdjęcia i filmiki z procesji Bożego Ciała w swojej miejscowości. „Św. Jan Paweł II mówił, że wiara się umacnia, gdy jest przekazywana. Uroczystość Bożego Ciała jest publicznym dawaniem świadectwa naszej wiary. Możemy robić to także w mediach społecznościowych, dzieląc się zdjęciami i nagraniami wideo z hashtagiem #Procesja. W ten sposób stworzymy obraz tego, jak przeżywamy to święto w naszym kraju”– argumentował ks. Paweł.

W 2017 r. #Procesja miała miliony odsłon. „Kościół w Polsce widzi wielką potrzebę obecności także w mediach społecznościowych, które umożliwiają mu komunikację w czasie rzeczywistym z milionami osób, a tym samym docieranie do nich z misją ewangelizacyjną. Dlatego inicjowane są takie przedsięwzięcia jak #Procesja, które umożliwiają nie tylko dawanie świadectwa wiary, ale także budowanie wspólnoty właśnie w mediach społecznościowych” – wyjaśniał rzecznik KEP i zachęca do włączenia się w tegoroczną akcję.

Strefa cienia

Trudno uwierzyć, że święto, które tak lubią Polacy, może prowokować do zachowań poniżej jakiegokolwiek poziomu, nawet do obrażania uczuć religijnych. W tym roku doszło do takiego wydarzenia w Gdańsku podczas V Trójmiejskiego Marszu Równości, organizowanego przez środowiska LGBT. Jego uczestnicy zorganizowali performance kpiący z procesji Bożego Ciała. Prawnicy Instytutu na rzecz Kultury prawnej „Ordo Iuris” zareagowali błyskawicznie i zawiadomili prokuraturę o możliwości popełnienia przestępstwa. W zawiadomieniu czytamy: „Podczas marszu ruchu LGBT doszło do znieważenia przedmiotu czci religijnej poprzez prezentowanie grafiki w sposób obsceniczny szydzącej z Najświętszego Sakramentu oraz wulgarnego imitowania precesji eucharystycznej”. – Wydarzenia te pokazują problem narastającej w Polsce chrystianofobii oraz mylnego przeświadczenia o bezkarności takich czynów. Pokrzywdzeni, którzy poczuli się zgorszeni treściami godzącymi w ich uczucia religijne, mają prawo żądać pociągnięcia do odpowiedzialności karnej sprawców profanacji – skomentowała mec. Magdalena Majkowska z Centrum Interwencji Procesowej „Ordo Iuris”.