Objawienie Dzieciątka Jezus św. Antoniemu, które wyznało gorącą miłość do zakonnika, stało się inspiracją dla artystów tworzących najczęstsze i najbardziej znane ikonograficzne ujęcia świętego z Padwy. Kult Antoniego rozpowszechnił się w Polsce w XVII stuleciu dzięki zakonom franciszkańskim, które zakładały specjalne bractwa noszące wezwanie św. Antoniego. Któż z nas nie pamięta z dzieciństwa pięknego zwyczaju święcenia przez dzieci w czerwcowym dniu św. Antoniego białych lilijek. Św. Antoni patronuje kapucynom, reformatom, bernardynom i franciszkanom konwentualnym. W kościele Kapucynów w Sędziszowie znajduje się obraz świętego przywieziony z Oleska (gdzie już wówczas słynął cudami), namalowany przez wybitnego malarza Szymona Czechowicza w osiemnastym stuleciu. Podobną scenę – Antoniego z Dzieciątkiem znajdziemy w poreformackim kościele w Rzeszowie – dzisiaj garnizonowym. Pod ołtarzem znajduje się krypta Konfederatów Barskich.

W naszych kościołach

Dzięki bractwom antoniańskim od XVII stulecia rozpowszechniła się praktyka tak zwanych wtorków św. Antoniego. Łączy się to z faktem, że pogrzeb świętego odbył się 17 czerwca 1231 r., właśnie we wtorek. Od chwili śmierci św. Antoni był uważany za patrona rzeczy zagubionych i skradzionych, opiekuna młodzieży i dzieci. Od drugiej połowy wieku XIX rozpowszechnił się zwyczaj zapoczątkowany we Francji składania ofiar na „chleb św. Antoniego”. W kościołach spotykamy skarbonki z takim właśnie napisem: „Chleb św. Antoniego”, a stojące na nich figury świętego przedstawiane są z bochenkiem chleba. Tak jest np. w kościele Ojców Bernardynów w Rzeszowie, gdzie w każdy wtorek odprawia się nabożeństwo do św. Antoniego. W tym pięknym kościele znajduje się późnobarokowy ołtarz świętego z jego wizerunkiem.

Jedno z piękniejszych miast Podkarpacia – Jasło, zostało podczas ostatniej wojny doszczętnie zniszczone przez hitlerowców. W zgliszczach dawnego kościoła franciszkanów znaleziono cudownie ocalałą figurkę św. Antoniego. Był to wymowny znak dla miasta... W 1997 r. ordynariusz rzeszowski bp Kazimierz Górny ogłosił świętego patronem Jasła. Co roku właśnie w czerwcu figura świętego przenoszona jest w uroczystej procesji ulicami miasta w kierunku Rynku.

I w kapliczkach

Na polskich wsiach i miasteczkach ludzie upodobali sobie tego świętego, czcząc go w niezliczonej liczbie kapliczek przydrożnych. Z wielu wiążą się ciekawe historie. Jedną z najstarszych jest kapliczka z początku XIX wieku. W pobliżu w średniowieczu znajdował się szpital duchaków dla ubogich. Na przedniej ścianie kapliczki widnieje zagadkowy napis „F.I.B. A.D.1819”. Wszelkie próby rozszyfrowania początkowych trzech liter z napisu: „F.I.B” jak dotąd nie przyniosły ostatecznego wyjaśnienia. O ile litery A.D. i data są oczywiste (rok Pański 1819), to kłopotliwe do rozstrzygnięcia są trzy pierwsze litery. Są być może skrótem nazwisk fundatorów (np. Fundator. Iksiński. Beksiński. – stąd F.I.B.). Ta drewniana kapliczka w niewyjaśniony sposób oparła się płomieniom w 1820 r. podczas pożaru całego miasta. Stąd jeszcze bardziej cieszy się kultem okolicznych mieszkańców. Być może kapliczka upamiętnia także zmarłych tutaj średniowiecznych ludzi, którzy zmarli w przytułku w czasie licznych w owych czasach epidemii i chorób. Św. Antoni trzymający Dzieciątko został wyrzeźbiony w drewnie przez nieznanego dzisiaj artystę. Jak pamiętamy, był on patronem ubogich. Stąd nieprzypadkowa obecność tego świętego na terenie dawnego szpitala dla ubogich. Figurka 1,5-metrowej wysokości stoi we wnętrzu kaplicy i jest milczącym świadkiem minionych wydarzeń.