Naukowcy pracujący dla komisji przy MON udowodnili wreszcie kilka ważnych kwestii. Pokazali, że stawiają trudne pytania i szukają na nie naukowo-eksperymentalnych odpowiedzi. Ich poprzednicy robili natomiast wszystko, by tych pytań unikać, a szczątkowy materiał dowodowy posklejać i ułożyć w niedrażniącą Rosjan całość.

Podkomisja smoleńska przeanalizowała tysiące danych, ale również przeprowadziła dziesiątki doświadczeń, za którymi stoją naukowcy z dwóch renomowanych polskich uczelni oraz USA. Włożono wiele wysiłku, by zebrać dokładne dane wyjściowe do eksperymentów. – Nie wiem, na ile to wszystko będzie musiało być jeszcze potwierdzone – to zadanie dla ekspertów, ale raport podkomisji przedstawia bardzo mocny materiał – powiedział prof. Michał Kleiber, były prezes Polskiej Akademii Nauk.

„Moskwa dowodzi” i „kazali sprowadzać”

Podczas prezentacji prac podkomisji pierwszy raz dokonano precyzyjnej analizy sposobu naprowadzania polskiego Tu-154M w porównaniu z rosyjskim Ił-76, który próbował wcześniej wylądować na lotnisku Siewiernyj. Okazało się, że są to dwa różne światy. Rosyjski pilot, który kilkukrotnie robił podejście do smoleńskiego lotniska, był naprowadzany bardzo precyzyjnie w porównaniu z tym, co z wieży słyszała polska załoga.

Według podkomisji, piloci zostali skierowani na zbyt krótkie zajście (10 km, a Ił-76 miał 14 km) i od pierwszych sekund musieli gonić ścieżkę, niebezpiecznie zwiększając prędkość zniżania (tzw. prędkość pionową). Na tym jednak nie koniec, bo Polacy cały czas słyszeli, że są na kursie i ścieżce, a ich lot tylko w jednym punkcie przeciął ścieżkę. W efekcie Tu-154M schodził kursem ponad 3 stopni, a Ił-76 miał ścieżkę nieco ponad 2 stopni, a więc droga podchodzenia polskiego samolotu była aż o 1/3 bardziej stroma. Co więcej, ta stroma ścieżka podchodzenia kończyła się z boku i 1 km przed pasem lotniska. Według podkomisji, zaniżenie ścieżki podchodzenia tylko przy jednym zajściu Tu-154M, wobec trzech poprawnych podejść Ił-76, niemal wyklucza niesprawną aparaturę bądź przypadek.

W kontekście tego, jak Polacy byli sprowadzani, jeszcze bardziej sugestywnie wygląda rozmowa osób przebywających w smoleńskiej wieży kontroli lotów z decydentami w Moskwie. Szef kontroli lotów dostał jasną dyspozycję, że „Moskwa dowodzi”, a gdy pogoda stale się pogarszała, płk Nikołaj Krasnokutski zadzwonił do szefostwa. „Kazali sprowadzać” – usłyszeli tuż po rozmowie pozostali kontrolerzy.

Hipoteza wybuchów

W tych skrajnie niebezpiecznych warunkach piloci podjęli decyzję o odejściu, czyli zwiększeniu wysokości. Choć dowódca polskiej załogi wydał rozkaz na wysokości zbliżonej do tzw. wysokości decyzji, czyli ok. 90-100 m nad ziemią, to jednak samolot nadal się zniżał. Choć nieznane są wszystkie przyczyny dalszego opadania samolotu, to – według komisji – prawdopodobnie jest to skutek kilku awarii, które wystąpiły już w odległości 2,5 km od pasa startowego.

Zaniepokojeni piloci ręcznie zwiększyli moc silników i ściągnęli wolant do siebie. Samolot zaczął w końcu zwiększać swoją wysokość. Zdaniem podkomisji, lewe skrzydło maszyny zaczęło się rozpadać kilkadziesiąt metrów przed słynną brzozą, która, według rosyjskiego raportu oraz komisji Millera, miała odciąć skrzydło. Mimo częściowej defragmentacji powierzchni nośnej samolot zaczął się wznosić. Potwierdzają to naoczni świadkowie, ale także badania matematyczne oraz doświadczenia w tunelu aerodynamicznym, przeprowadzone zarówno przez Wojskową Akademię Techniczną, jak i na Uniwersytecie Akron w USA. Naukowcy są w trakcie tworzenia cyfrowej rekonstrukcji wraku z fragmentów odnalezionych w Smoleńsku.

Poprzednie komisje badały przebieg katastrofy tylko do brzozy, natomiast podkomisja w MON analizuje dane z rejestratorów, których zapis kończy się kilka sekund później. Na podstawie rozrzutu elementów samolotu oraz danych parametrów lotu postawiono hipotezę, że w tym czasie doszło do eksplozji. Według podkomisji, to mogło spowodować rozpad Tu-154M na tysiące maleńkich fragmentów. Naukowcy z WAT zrekonstruowali fragment kadłuba i doprowadzili do wybuchu, aby sprawdzić, jakie będą zniszczenia. Według podkomisji, są niemal tożsame ze zniszczeniami, które widoczne były w Smoleńsku. – Oczywiście, to wymaga dalszego badania, ale wydaje mi się, że jesteśmy już za półmetkiem naszej pracy – powiedział dr inż. Wacław Berczyński, przewodniczący podkomisji.

Osamotniony Maciej Lasek

Tuż po prezentacji media wspierające rosyjską wersję zdarzeń, którą potwierdziły późniejsze ustalenia komisji Millera, przypuściły atak na Podkomisję ds. Ponownego Zbadania Wypadku Lotniczego pod Smoleńskiem. Były szef zespołu ds. bronienia dotychczasowych ustaleń dr Maciej Lasek razem z astrofizykiem z Toronto dr. hab. Pawłem Artymowiczem wziął udział w pracach sejmowego zespołu Platformy Obywatelskiej.

Sytuacja ta pokazuje, że role się odwróciły. Przez wiele lat dziesiątki naukowców, którzy chcieli zbadać przyczyny katastrofy, musiało się ukrywać i szukać bezpiecznego miejsca do debaty. Na wielu uczelniach był bowiem zakaz mówienia na ten temat. Wówczas dr Lasek mówił, że za zespołem Antoniego Macierewicza nie stoi żaden ekspert ani instytucja naukowa. Teraz jest na odwrót, bo skomplikowane badania prowadzą Wojskowa Akademia Techniczna, matematycy i fizycy z UKSW i Uniwersytetu Akron w USA, natomiast Maciej Lasek, który doktoryzował się na WAT, dziś dyskutuje o katastrofie w gronie jednego astrofizyka z Kanady, który przekornie stwierdza, że naukowcy z podkomisji MON „nie znają fizyki na poziomie szkoły średniej”.

Prezentacja badań podkomisji składa się z dwóch części. Pierwsza – dotyczy trajektorii lotu Tu-154M i sposobu jego naprowadzania przez rosyjskich kontrolerów. Opiera się więc na twardych danych, które posłużyły także do postawienia kontrolerom zarzutów umyślnego doprowadzenia do katastrofy. Druga część natomiast składa się z hipotez, za którymi stoją jednak twarda nauka i profesjonalnie przeprowadzone doświadczenia, które należało przeprowadzić 7 lat wcześniej. Podkomisja MON już teraz zrobiła znacznie więcej, niż kiedykolwiek uczyniła komisja Millera. Wystarczy zobaczyć, jak wyglądała prezentacja raportu Millera w porównaniu z profesjonalną i szczegółową wizualizacją opracowaną przez podkomisję MON, aby dostrzec gigantyczną przepaść między tymi komisjami. Nic więc dziwnego, że w poprzednie ustalenia przyczyn katastrofy prawie nikt w Polsce nie wierzył.