Reklama

Wiadomości

Moralny wymiar medycyny

Szukając korzeni etosu lekarza

Wobec nowych wyzwań, jakie wraz z rozwojem nauk biomedycznych pojawiły się we współczesnej medycynie, bardziej niż kiedykolwiek potrzebna jest dobra, oparta na najbardziej wartościowych wzorach, formacja zawodowa i moralna lekarzy

Niedziela Ogólnopolska 28/2014, str. 40-41

[ TEMATY ]

lekarz

Krzysztof Świertok/BPJG

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Tymczasem nie od dziś wiemy, że budująca się od prawie 2,5 tysiąca lat tradycja medycyny hipokratejskiej, wzbogacona i wzmocniona doświadczeniem chrześcijańskiego miłosierdzia, załamuje się na naszych oczach. Początki dekonstrukcji chrześcijańskiej kultury Europy, w której medycyna zawsze zajmowała poczesne miejsce, sięgają oświecenia, ale z całą mocą objawiła się ona po reformie Augusta Comte’a, który nie tylko zreformował nauki, ale swoją reformę wpisał w coś w rodzaju planu religijnego, którego celem było zbawienie człowieka bez Boga.

Kłopotliwy dokument

Oświeceniowcy jeszcze odnosili się do natury, podniesionej do rangi bóstwa. W czasach postpozytywistycznych nie było już miejsca i respektu ani dla Boga, ani dla natury. Nic więc dziwnego, że pojęcia zarówno prawa naturalnego, jak i prawa Bożego przestały być czytelne i zostały wyeliminowane z kultury. Wraz z tymi przewartościowaniami Przysięga Hipokratesa, jasno opisująca podstawową powinność lekarza, jaką jest służenie ludzkiemu zdrowiu i życiu od poczęcia do naturalnej śmierci, stała się dokumentem co najmniej kłopotliwym. W rezultacie zniknęła z uniwersytetów i akademii medycznych. Owszem, podtrzymując tradycję, studenci medycyny na koniec studiów składają, często mylone z Przysięgą Hipokratesa, mniej lub bardziej podobne do swego oryginału przyrzeczenie lekarskie, ale niemal zawsze omijające podstawową zasadę hipokratesowej medycyny, mówiącą o ochronie zdrowia i życia człowieka, niezależnie od jego stadium rozwoju, jakości czy użyteczności.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

By powstrzymać dziejące się na naszych oczach działania demoralizujące środowiska lekarskie poprzez forsowanie relatywizmu moralnego czy wszelkiego rodzaju pragmatyzmów traktujących człowieka np. jako element struktury ekonomicznej, musimy wrócić do źródeł. Musimy je przypominać, byśmy umieli znaleźć trwałe - bo utrwalone doświadczeniem setek pokoleń znakomitych lekarzy - podstawy do odbudowania pełnej, na miarę człowieka, medycyny, traktującej pacjenta jako podmiot, niosący w sobie niezbywalną godność osobowego bytu, który nie może być zredukowany do poziomu biologicznego, a nawet psychicznego, ponieważ jest bytem rozumnym, wolnym i realizującym się w eschatologicznej przestrzeni życia duchowego.

Reklama

Wołanie o ludzi sumienia

Wysokie standardy moralne oparte na wartościach hipokratejskiej medycyny, która jest nauką, a zarazem wierną służbą człowiekowi potrzebującemu pomocy, były i są nadal podstawą dla medycyny.

Nie ma bowiem medycyny bez społecznego i indywidualnego zaufania do lekarza. Dlatego też, mówiąc innym językiem, lekarz winien być zawsze człowiekiem sumienia. Prawo stanowione zmienia się w zależności od bieżącej polityki, a zasady opisane w Przysiędze Hipokratesa i na kartach Biblii w postaci Dziesięciu przykazań nie zmieniają się, bo są zgodne nie z aktualnymi tendencjami, ideologiami, ale są wierne człowiekowi, prawdzie o osobowym bycie ludzkim i co za tym idzie - zgodne z dobrem człowieka.

Przysięga Hipokratesa, mimo że powstała kilka tysięcy lat temu, jest dokumentem zdumiewająco aktualnym. Wbrew próbom zafałszowania tego niezwykłego dokumentu, który czytany był z szacunkiem w klasycznych szkołach greckich, w słynnych szkołach wczesnośredniowiecznej medycyny arabskiej i na najpoważniejszych europejskich uniwersytetach, trzeba wiedzieć, że zawiera on wyraźną świadomość tego, co dziś nazywamy etosem zawodu zaufania publicznego. Mówi o tym sam początek tej swoistej honorowej deklaracji godziwego postępowania przy wykonywaniu czynności zawodowych. „Mistrza mego w tej sztuce będę szanował na równi z rodzicami (...) prawideł, wykładów i całej pozostałej nauki będę udzielał swym synom, synom swego mistrza oraz ich uczniom...”. Drugi zespół norm zawartych w Przysiędze odnosi się bezpośrednio do relacji z chorym. „Będę stosował zabiegi lecznicze wedle mych możności i rozeznania ku pożytkowi chorych, broniąc ich od uszczerbku i krzywdy”. Tekst przysięgi nie pozostawia żadnych wątpliwości, że celem lekarza i każdego przedstawiciela zawodu medycznego jest ochrona życia, począwszy od etapu prenatalnego aż do naturalnej śmierci. „Nikomu, nawet na żądanie, nie dam śmiercionośnej trucizny ani nikomu nie będę jej doradzał, podobnie też nie dam nigdy niewieście środka poronnego”. To jednoznaczne radykalne opowiedzenie się Hipokratesa za bezwzględną ochroną życia stało się w naszych czasach powodem odrzucania tekstu jego przysięgi, czyniąc ją po kilkudziesięciu wiekach rzekomo nieaktualną. Zwykle przy tej okazji jako argument podaje się zdanie dotyczące chorych na kamicę: „Nie będę operował chorych na kamicę, pozostawiając to ludziom zawodowo stosującym ten zabieg”. Zdanie to wyraża zasadę przestrzegania w medycynie określonych kompetencji, a nie zakaz leczenia kamicy.

Reklama

Wołanie o dyskrecję

Przysięga Hipokratesa określa również zasadę dyskrecji - godziwego respektowania intymności człowieka, który szukając pomocy, mówi o swoich najgłębszych sekretach. Oczekuje on skutecznych działań ratujących jego zdrowie, a czasem nawet życie, ale zarazem domaga się respektowania jego podmiotowości. Pacjent nie jest przedmiotem zabiegów medycznych, ale zawsze jest ich podmiotem. Nawet wtedy, gdy jest nieprzytomny, nie traci nic ze swojej osobowej godności, której należy się nasz szacunek. Wobec rozwijającej się genetyki, która pozwala odkryć poprzez badania genetyczne najgłębsze tajemnice ludzkiego organizmu, zasada dyskrecji staje się coraz bardziej pożądana w pracy diagnostów laboratoryjnych.

Czymś charakterystycznym dla kodeksu etycznego jest sankcja za niestosowanie się do określonych norm. Ma ona wymiar moralny. Jeśli nie przestrzegam zasad określonych w kodeksie jakiejś grupy zawodowej, sam siebie sytuuję poza tą grupą, sam siebie z niej wykluczam. Dobrze wyraża to Hipokrates: „Jeżeli dochowam tej przysięgi i nie złamię jej, obym osiągnął pomyślność w życiu i pełnieniu tej sztuki, ciesząc się uznaniem ludzi po wszystkie czasy; jeśli ją przekroczę i złamię, niech mnie los przeciwny dotknie”.

Reklama

Przysięga wyznaczyła piękną i bogatą tradycję refleksji moralnej w starożytnej Grecji, wzbogaconą w późniejszych wiekach przez myśl chrześcijańską. Do tego nurtu włącza się także tradycja medycyny świata arabskiego, której symbolem jest Awicenna.

Pierwszy znany polski tekst przysięgi lekarskiej (z XV wieku), którą składali absolwenci medycyny Akademii Krakowskiej, wiernie odzwierciedlał hipokratejski pierwowzór. Zmieniono tylko inwokację, odwołując się w niej do Trójcy Przenajświętszej: „Biorąc na świadków Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego, że będę przestrzegał tego wszystkiego, co jest tą przysięgą objęte - na ile to będzie w mojej mocy, w takim stopniu, w jakim mi moje zdolności pozwolą...” (A. Tulczyński, „historia i ewolucja kodeksów etycznych”, [w:] „Etyka i deontologia lekarska” pod red. T. Kielanowskiego, nr 195, Warszawa 1985). Inwokacja ta zniknęła w XIX wieku. W miejsce odwołania się do Boga w Trójcy Jedynego zaczęto odwoływać się do samej doniosłości zawodu, co miało stanowić wystarczającą gwarancję przestrzegania norm składanej przysięgi. W wieku XX, idąc za ideologiami oświecenia i pozytywizmu, człowiek zaczął bardziej ufać sobie niż Panu Bogu. Miało wystarczyć tylko prawo, ale jakie, wszak zmienia się ono wraz z tendencjami panującymi w naszej kulturze, a człowiek jest zawsze ten sam, ma te same niezmienne potrzeby i prawo do tego, by darzyć go szacunkiem, nawet gdy jest niepełnosprawny albo u kresu sił, by był traktowany jako osoba świadoma swej obecności w świecie, rozumna i wolna w swoich wyborach. W medycynie, która chce być wierna swemu powołaniu i człowiekowi, nie ma ucieczki od Hipokratesa. q

2014-07-08 13:29

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Prof. Półtawska apeluje do lekarzy

[ TEMATY ]

lekarz

Półtawska

Deklaracja Wiary

MARCIN ŻEGLIŃSKI

Z apelem o podpisanie deklaracji wiary zwróciła się do lekarzy i studentów medycyny w liście otwartym jedna z najbliższych współpracownic Jana Pawła II, znana obrończyni życia i wychowawczyni młodzieży prof. Wanda Półtawska. jej zdaniem byłby to najlepszy sposób uczczenia jego kanonizacji. "Może teraz lekarze wierzący, katolicy, mogliby przecież zareagować i przyznać się do Niego i Jego nauki i jako votum wdzięczności dla Boga i dla Jana Pawła II ujawnić światu, że są praktykującymi katolikami, że są wierni. Nie chodzi o uczone referaty, o metody, o technikę, ale o proste, jasne wyznanie wiary" - pisze prof. Półtawska, która proponuje też tekst deklaracji.

CZYTAJ DALEJ

Msza św. Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek rozpoczyna obchody Triduum Paschalnego

2024-03-28 07:18

[ TEMATY ]

Wielki Czwartek

Karol Porwich/Niedziela

Mszą Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek rozpoczynają się w Kościele katolickim obchody Triduum Paschalnego - trzydniowe celebracje obejmujące misterium Chrystusa ukrzyżowanego, pogrzebanego i zmartwychwstałego. Liturgia tego dnia odwołuje się do wydarzeń w Wieczerniku, kiedy Jezus ustanowił dwa sakramenty: kapłaństwa i Eucharystii.

Liturgista, ks. prof. Piotr Kulbacki z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego powiedział PAP, że część pierwsza Triduum - misterium Chrystusa ukrzyżowanego - rozpoczyna się Mszą Wieczerzy Pańskiej (Wielki Czwartek) i trwa do Liturgii na cześć Męki Pańskiej (Wielki Piątek). Po tej liturgii rozpoczyna się dzień drugi - obchód misterium Chrystusa pogrzebanego, trwający przez całą Wielką Sobotę. Nocna Wigilia Paschalna rozpoczyna trzeci dzień - misterium Chrystusa zmartwychwstałego – obchód trwający do nieszporów Niedzieli Zmartwychwstania.

CZYTAJ DALEJ

Bp Piotr Skucha w Sosnowcu: Ziarno trzeba siać. Jest to nasze zaufanie do Ducha Świętego

2024-03-28 19:59

[ TEMATY ]

Bp Piotr Skucha

diecezja sosnowiecka

Msza Krzyżma

Archiwum Redakcji

Biskup Piotr Skucha

Biskup Piotr Skucha

Ziarno trzeba siać. Jest to nasze zaufanie do Ducha Świętego - powiedział bp Piotr Skucha, emerytowany pomocniczy biskup sosnowiecki, który w tym roku przewodniczył wielkoczwartkowej Mszy Krzyżma w sosnowieckiej bazylice katedralnej. Na celebracji obecni byli pracownicy kurii diecezjalnej w Sosnowcu, seminarzyści wraz z przełożonymi i wierni. Uroczystość miała również charakter corocznej pielgrzymki Liturgicznej Służby Ołtarza do katedry.

Bp Piotr Skucha zauważył, że kapłan jest sługą tajemnic Chrystusa w szczególnym znaczeniu wtedy, kiedy swoim własnym życiem potwierdza Jego życie, przepowiadanie i cierpienie.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję