Reklama

Historia

Wyruszyli jak na wojnę

Niedziela warszawska 50/2012, str. 1, 4

[ TEMATY ]

stan wojenny

IPN WROCŁAW

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

WITOLD DUDZIŃSKI: - Do spacyfikowania Warszawy w stanie wojennym użyto ogromnych sił, miasto zajmowano, jakby wybuchła wojna. Czy użycie aż takich sił było potrzebne?

DR. TADEUSZ RUZIKOWSKI: - Robiono to na wszelki wypadek. Władze nie wiedziały, jaki napotkają opór. Poza tym, operacja obejmowała przecież stolicę, ośrodek o szczególnych funkcjach dla kraju. Chodziło o zabezpieczenie wszystkich ważniejszych punktów miasta, węzłów komunikacyjnych, obiektów radia i telewizji, strategicznych obiektów telekomunikacyjnych. Bez udziału wojska, i to tak licznego, stan wojenny nie byłby możliwy. Nie bez znaczenia był efekt propagandowy całego przedsięwzięcia. Dość powiedzieć, że w pierwszych tygodniach stanu wojennego media były pod ścisłą kontrolą. Przygotowano nawet pulę audycji, które byłyby emitowane, gdyby pojawiły się kłopoty z bieżącą produkcją. W sumie chodziło o przytłoczenie społeczeństwa, sparaliżowanie pod wpływem demonstracji siły. I taka demonstracja siły wobec społeczeństwa, zniechęcająca do organizacji oporu w pierwszych tygodniach stanu wojennego rzeczywiście się udała. Społeczeństwo z powodu represyjności stanu wojennego murem za „Solidarnością” nie stanęło. Choć, oczywiście, istotne grupy związkowców działania przeciw stanowi wojennemu podejmowały.

- Duży wpływ na efekty działań wojska musiała mieć chyba jego ówczesna popularność?

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

- To druga strona tego samego medalu. Z jednej strony wojsko pełniło rolę straszaka, otaczało np. Zakłady w Ursusie, czy Hutę Warszawa i demonstrowało siłę. Pokazywało, że władza nie żartuje. Ale jednocześnie wojsku zabroniono działań o charakterze uderzeniowym. Zakłady pacyfikowały - tam, gdzie było to potrzebne - ZOMO i Służba Bezpieczeństwa. Wojsko wykorzystywało to, czym dysponowało na co dzień - np. pojazdy opancerzone, czołgi. Z relacji wiadomo, że to robiło wrażenie.

- Wojsko nie biło?

- Wojsko było zdecydowane, ale jednocześnie miało być blisko społeczeństwa. Jesienią 1981 r. w teren ruszyły wojskowe grupy operacyjne, które miały pokazać działania armii na rzecz zapewnienia prawidłowego działania administracji czy zakładów pracy i tworzenia pozytywnego wizerunku aktywności na rzecz państwa i społeczeństwa. To było kontynuowane w stanie wojennym. W zakładach pracy i administracji pojawili się pełnomocnicy Komitetu Obrony Kraju, czyli oficerowie, którzy nadzorowali przestrzeganie prawa stanu wojennego, ale także mieli wsłuchiwać się w problemy społeczeństwa, funkcjonowania zakładów itp. Pełnili nawet dyżury i przyjmowali pracowników, którzy z jakimiś bolączkami mogli się do nich zgłaszać. Wielu oczekiwało od nich załatwienia tego, z czym nie mogli się dotychczas uporać dyrektorzy, czy urzędnicy. Byli też niezależnym kanałem informacyjnym dla władz o tym, co się rzeczywiście dzieje. Władzom zależało na pokazaniu ludzkiej twarzy wojska, które mimo wszystko w PRL cieszyło się dużą estymą i popularnością.

Reklama

- Jak na tle kraju można oceniać opór w Warszawie? Czy tu był słabszy? A z co represjami?

- Opór był rzeczywiście słabszy i szybko, już do 16 grudnia go spacyfikowano. Wyroki też nie były najwyższe w kraju. Najwyższe kary spotkały organizatorów strajku w Ursusie - do 3,5 roku więzienia. Dla porównania: Ewę Kubasiewicz za rozpowszechnianie ulotek nawołujących do czynnego oporu przeciwko stanowi wojennemu sąd wojskowy w Gdyni skazał na 10 lat więzienia. Nie doszło też do tak dramatycznych wydarzeń, jak w Kopalni Wujek.

- Warszawa ugięła się przed siłą?

- Na to, że opór w początkach stanu wojennego w Warszawie nie był tak silny, jak w niektórych innych regionach, z pewnością duży wpływ miał inteligencki charakter stolicy. Wśród robotników nastawienie było dużo radykalniejsze. Inteligencja, z decydującym głosem w wielu komisjach zakładowych „Solidarności”, mniej była skłonna do radykalnych wystąpień, była bardziej świadoma, do czego czynny opór w zderzeniu z siłami milicyjno-wojskowymi może doprowadzić. Ale miało to też wielki wpływ potem na ruch wydawniczy, niezależną działalność kulturalną czy samokształceniową - w Warszawie ukazywała się przecież ogromna część polskiej „bibuły”. I także tu organizowano duże manifestacje uliczne. Grudzień 1981 r. pokazał, że strajk, jako forma protestu okazał się w obliczu takiej siły, nieskuteczna. Próby organizowania strajków w Warszawie były nieudane, bardzo szybko upadały. Ustępowano przed siłą, ale brakowało też np. koordynacji działań. Poza tym kierownictwo mazowieckiej „Solidarności” tonowała raczej nastroje niż je rozbudzało.

- Co było chyba zbieżne z nastawieniem Kościoła?

- To bardzo ważne, bo postawa prymasa Józefa Glempa, wzywającego do pohamowania emocji, żeby nie doprowadzić do rozlewu krwi, rzeczywiście tonowała nastroje, choć w środowiskach solidarnościowych wzbudzała kontrowersje. Niektórzy oczekiwali działań radykalnych, odwetu za atak na „Solidarność”. Rolę Kościoła była dwojaka: z jednej strony był uspokajający głos Prymasa, z drugiej szeregowi kapłani, którzy wspierali podziemną „Solidarność”. Sam Kościół, jako instytucja, bardzo pomagał represjonowanym, prowadził szeroką działalność charytatywną, udostępniał kościoły na niezależną działalność kulturalną.

- Czego nie wiemy jeszcze o przebiegu stanu wojennego?

- O stanie wojennym wiemy już wiele, ale z pewnością nie wszystko. Np. brak nam wiedzy, na ile bieżące działania władz stanu wojennego konsultowano z Moskwą, czyli inaczej, do jakiego stopnia władze PRL były autonomiczne prowadząc ówczesną politykę przeciwko „Solidarności”. Brakuje w tym zakresie dostępu do wiarygodnych rosyjskich źródeł. Nie mamy też całościowej, wiedzy na temat wpływów współpracowników bezpieki, także w „Solidarności”, którym zapewne zlecano różne zadania, i w jakim stopniu, różne zdarzenia ze stanu wojennego były wynikiem takich działań. Niezbadana jest szerzej sprawa zwolnień z pracy i takich represji, które miały ukryty charakter, jak np. pozbawianie stanowisk w zakładach pracy. Nie wiemy też wszystkiego o zaangażowaniu poszczególnych osób w działania niezależne. Brakuje tu wielu elementów historycznej układanki.

- Ale chyba wciąż jest szansa na uzupełnianie tej wiedzy?

- Pojawiają się nowe relacje, czasem też dokumenty. Najpewniej natomiast nigdy nie poznamy prawdziwej liczby ofiar stanu wojennego. Wiąże się z tym sprawa coraz trudniejsza do zbadania: ofiar stanu wojennego, które wynikały np. z zerwanej łączności telefonicznej, co utrudniało lub uniemożliwiało przyjazd na czas karetki pogotowia. Próbowałem badać tę sprawę. Okazało się, że to raczej już niemożliwe: dzienniki wyjazdów do interwencji pogotowia zostały zniszczone. Niektóre sprawy z upływem lat będzie coraz trudniej wyjaśnić. Uczestnicy walki o wolność z okresu stanu wojennego, a wraz z nimi pamięć o jednostkowych wydarzeniach niestety powoli odchodzą. Z drugiej strony wiele dokumentów dotyczących operacji przeciwko „Solidarności” zostało poniszczonych, a jednocześnie panuje na ogół zmowa milczenia byłych funkcjonariuszy dodatkowo wzmocniona resortową przysięgą. Z pewnością jednak kolejne karty historii stanu wojennego zostaną zapisane.

2012-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Zatrzymana rewolucja

Wprowadzenie stanu wojennego nie tylko przerwało pozorowany dialog władzy ze społeczeństwem oraz legalny okres działalności Solidarności, ale było także brutalną próbą powstrzymania rewolucji moralnej, która rozpoczęła się w Polsce w drugiej połowie lat 70. XX wieku

Kiedy tzw. druga Polska Gierka zaczęła w połowie dekady objawiać swoją brzydką stronę – wyzierające zewsząd kłamstwo, upodlenie z powodu braków na rynku i narastających kolejek, odczuwany wszędzie odór alkoholu, który zalewał kraj i niszczył miliony polskich rodzin, niewyobrażalny bałagan i marnotrawstwo, bezkarność i nieuzasadnione przywileje komunistycznej elity, upowszechniający się oportunizm i życie na niby w niby-Polsce – zaczęła narastać fala krytycznej refleksji. Nie mógł tej frustracji rozładować śmiech przez łzy, towarzyszący oglądaniu filmów Stanisława Barei. W zmęczonych sercach rodziła się głębsza tęsknota ludzi za normalnością, którą rozumiano wtedy jako powrót do prawdy i godnego życia. Najgłębszy fundament pod tę przemianę kładł Kościół w Polsce, zwłaszcza w okresie przygotowań do milenium chrztu, w postaci programu moralnej odnowy i później w nauczaniu prymasa Wyszyńskiego, we wspieranej przez kard. Wojtyłę inicjatywie ruchu oazowego, w rozwoju ruchu pielgrzymkowego i tworzeniu duszpasterstw akademickich. Kościół w ten sposób nie pozwalał usnąć polskim sumieniom, wyrywał z duchowego letargu, któremu zdaje się, że ulegała część społeczeństwa – uwiedziona nadzieją na socjalistyczny raj.

CZYTAJ DALEJ

Świadectwo Abby Johnson: to, że zobaczyłam aborcję na własne oczy rozdarło mi serce

2024-03-26 21:00

[ TEMATY ]

#NiezbędnikWielkopostny2024

Archidiecezja Krakowska

Film "Unplanned – Nieplanowane" był prawdziwym ciosem dla Planned Parenthood - największej sieci klinik aborcyjnych w USA.

W każdą środę Wielkiego Postu chcemy zachęcać Was do wielkiej modlitwy za dzieci zagrożone aborcją oraz ich matki, a także za nienarodzonych i ofiary aborcji.

CZYTAJ DALEJ

Przez krzyż idzie się do zmartwychwstania. Innej drogi nie ma – rozważania ks. Popiełuszki

2024-03-27 20:38

[ TEMATY ]

ks. Jerzy Popiełuszko

homilia

ks. Popiełuszko

Muzeum ks. Jerzego Popiełuszki/40rocznica.popieluszko.net.pl

- Przez krzyż idzie się do zmartwychwstania. Innej drogi nie ma - to słowa wypowiedziane przez ks. Jerzego Popiełuszkę 6 września 1982 r. podczas Mszy św. w intencji Ojczyzny w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie. Stanowią one fragment rozważań proponowanych przez Sanktuarium Błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszki w piątym tygodniu programu „osobistej i społecznej duchowej przemiany”, który można podjąć w roku obchodów 40-lecia śmierci kapłana. Każdego dnia od 28 lutego do 9 listopada o godz. 21. przy grobie Błogosławionego odbywa się modlitwa o wolność od lęku i nienawiści oraz w intencji Ojczyzny.

Publikujemy tekst rozważań:

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję